Kwaliteitsregelingen, keurmerken en erkenningsregelen (hierna: kwaliteitsregelingen) zijn in veel sectoren gebruikelijk. Keurmerken worden voor allerlei kwaliteits- of veiligheidsstandaarden gebruikt. Denk aan milieu, arbeidsomstandigheden, duurzame productie of het gebruik van bepaalde materialen. Bekende voorbeelden zijn Fairtrade, CE-certificering, BOVAG, OPP en GOTS.
Kwaliteitsregelingen worden veelal opgesteld door concurrenten en moeten daarom voldoen aan de mededingingsregels, meer specifiek aan het kartelverbod van artikel 6 Mededingingswet (“Mw”) en artikel 101 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (“VWEU”). Dit is ook het geval wanneer de kwaliteitsregeling wordt opgesteld en beheerd door een brancheorganisatie of stichting waarvan de concurrenten lid zijn.
Beperkt de kwaliteitsregeling de concurrentie?
Een kwaliteitsregeling kent vaak meerdere voordelen. Zo wekken kwaliteitsregelingen bij consumenten en afnemers van producten of diensten vertrouwen op, zullen zij de deze producten of diensten eerder kopen en zijn zij vaak bereid meer hiervoor te betalen. Het hebben van een keurmerk of certificering betekent voor bedrijven meestal dan ook een economisch voordeel.
Ondanks de vele voordelen kent de kwaliteitsregeling ook enkele nadelen. Voor bedrijven zonder het betreffende keurmerk is het soms lastiger concurreren. Als een kwaliteitsregeling tot doel of als gevolg heeft om (potentiële) concurrenten uit te sluiten is dit in strijd met de mededingingsregels. Het kartelverbod verbiedt namelijk afspraken die de concurrentie beperken.
Waar moet de kwaliteitsregeling aan voldoen?
De Autoriteit Consument & Markt[1] biedt in haar Leidraad samenwerking tussen concurrenten (de “Leidraad”) handvatten voor de beoordeling van de vraag of een kwaliteitsregeling wel of niet onder het kartelverbod valt. Om in lijn met de mededingingsregels te zijn moet een kwaliteitsregeling:
- een open karakter hebben;
- eisen stellen die objectief, niet-discriminerend en vóóraf duidelijk zijn;
- een (toelatings)procedure voor erkenning hebben die transparant is, en
- een (toelatings)procedure voor erkenning hebben die voorziet in een onafhankelijke beslissing over de toelating bij de eerste beoordeling, of nadat erkenning is geweigerd, in beroep.
Een open karakter
Onder een open karakter wordt verstaan dat de kwaliteitsregeling toegankelijk is voor iedere partij die voldoet aan de kwaliteitseisen. Daarbij geldt dat een kwaliteitsregeling diploma’s of vereiste certificaten van vergelijkbaar niveau moet erkennen als deze relevant zijn voor de vaststelling van de eigenschappen waarop de erkenning is gebaseerd.
Eisen stellen die objectief, niet-discriminerend en vóóraf duidelijk zijn;
Een kwaliteitsregeling is objectief wanneer de eisen die zij stelt bijdragen aan het doel van de regeling. Voorbeelden hiervan zijn eisen die zien op bepaalde diploma’s van personeel of het niet gebruiken van bepaalde grondstoffen. Eisen die zien op een bepaalde omzet, of aantal klanten voldoen veelal niet, aangezien deze tot doel kunnen hebben om kleine ondernemingen ongerechtvaardigd uit te sluiten. De kwaliteitseisen moeten voor iedere deelnemer hetzelfde zijn ook wanneer deze in de toekomst gewijzigd worden (niet-discriminerend). Voor nieuwe leden kunnen geen aanvullende eisen gesteld worden als deze niet ook gelden voor huidige leden. In geval een kwaliteitsregeling wordt beheerd door een brancheorganisatie is het niet toegestaan om lidmaatschap van de branchevereniging als eis te stellen voor deelname aan de kwaliteitsregeling. Wel kan het gerechtvaardigd zijn om onderscheid te maken in de bijdrage aan een kwaliteitsregeling voor leden en niet-leden van een brancheorganisatie. Dit moet in redelijke verhouding staan tot de kosten van de kwaliteitsregeling.
Een kwaliteitsregeling is duidelijk wanneer het voor (potentiële) toetreders vóóraf bekend is aan welke kwaliteitseisen zij moet voldoen. Dit kan bijvoorbeeld via het plaatsen van de kwaliteitseisen op de website van de beheerder of door de kwaliteitseisen beschikbaar te maken op verzoek.
Een transparante kwaliteitsregeling
Een kwaliteitsregeling is transparant wanneer de procedures voor toetreding, schorsing en uittreding uit de regeling volgen en deze ook eenvoudig te raadplegen zijn. Voor (potentiële) deelnemers moet duidelijk zijn aan welke eisen zij moeten voldoen en wat de procedures voor toetreding, schorsing en uittreding zijn. Deze eisen en procedures worden vaak vastgelegd in een raadpleegbaar document zoals een reglement.
Een onafhankelijke kwaliteitsregeling
Aangezien veelal concurrenten (indirect) betrokken zijn bij de opstelling en het beheer van de kwaliteitsregeling is het van belang dat de procedures voor besluitvorming omtrent toelating, schorsing en uittreding op onafhankelijke wijze plaatsvindt. Dit kan bij de eerste beoordeling, of in tweede instantie bij de herbeoordeling. Veel kwaliteitsregelingen maken zodoende gebruik onafhankelijke commissie of in ieder geval een bestuur dat onafhankelijk opereert van de leden.
Vragen?
Kwaliteitsregelingen bieden bedrijven een mooie kans om de kwaliteit van hun producten of diensten kenbaar te maken en helpen consumenten bij het maken van een keuze voor een product of dienst met bepaalde kwaliteiten. Toch kan een kwaliteitsregeling soms onbewust tot ongerechtvaardigde uitsluiting van concurrenten leiden of wordt binnen de overleggremia te veel (concurrentiegevoelige) informatie uitgewisseld.
SOLV heeft veel ervaring in het opstellen van en adviseren over kwaliteitsregelingen en keurmerken. Daarnaast stelt zij regelmatig informatie-uitwisselingsprotocollen op voor en geeft zij training aan beheerders van kwaliteitsregelingen. Voor vragen kunt u vrijblijvend contact opnemen met Kim van Haastrecht en Jelle van den Biggelaar.
[1] De ACM handhaaft in Nederland de mededingingsregels.
