Vorig jaar zijn op 1 juni de nieuwe Groepsvrijstelling verticale overeenkomsten (“Groepsvrijstelling”) en de daarbij horende Richtsnoeren verticale overeenkomsten (“Richtsnoeren”) in werking getreden. De Groepsvrijstelling en de Richtsnoeren regelen de toelaatbaarheid van afspraken tussen leveranciers (leveranciers of producenten) en distributeurs onder het kartelverbod. Het kartelverbod houdt in dat ondernemingen geen afspraken mogen maken die leiden tot de beperking van de concurrentie. Afspraken die de concurrentie beperken zijn nietig en kunnen leiden tot hoge boetes van de Europese Commissie (Commissie) of de Autoriteit Consument & Markt (ACM).
De Groepsvrijstelling biedt een uitzondering op het kartelverbod voor afspraken wanneer i) de marktpercentages van de leverancier en distributeur op hun eigen markt onder de 30% vallen, en ii) de afspraak geen hardcore beperking bevat. Hardcore beperkingen zijn namelijk altijd verboden. Wanneer een afspraak niet aan deze criteria voldoet, dient zij individueel getoetst te worden aan het kartelverbod. De Groepsvrijstelling is rechtstreeks van toepassing in Nederland.
De nieuwe Groepsvrijstelling en bijbehorende Richtsnoeren vervangen de oude Groepsvrijstelling en tillen deze naar het huidige tijdperk. Waar de sinds 2010 geldende Groepsvrijstelling de opkomst van online verkoop beoogde te beschermen, ligt de focus van de nieuwe Groepsvrijstelling meer op de bescherming van offline winkels en verkoop. De wijzigingen in de Groepsvrijstelling bieden leveranciers daarnaast o.a. meer flexibiliteit bij de inrichting van hun distributiesysteem.
Deze blog bespreekt de hoofdlijnen van de wijzigingen voor (i) duale distributie, (ii) online verkoop, en (iii) distributiesystemen.
Duale distributie
De Groepsvrijstelling introduceert nieuwe regels voor de informatie-uitwisseling bij duale distributie. In geval van duale distributie fungeert een leverancier niet alleen als leverancier voor distributeurs, maar concurreert hij ook direct op detailhandel niveau. Wanneer beide partijen een gezamenlijk marktaandeel van meer dan 10% hebben is informatie-uitwisseling alleen toegestaan wanneer deze noodzakelijk is om de productie en distributie te verbeteren.
Verder sluit de Commissie online platforms zoals Amazon en Bol.com uit van de Groepsvrijstelling. Reden hiervoor is dat zij niet alleen als bemiddelingsdienst fungeren, maar zelf ook goederen of diensten verkopen in concurrentie met de ondernemingen waarvoor zij deze diensten leveren.
Online verkoop en ‘dual pricing’
De bescherming van online verkoop wordt in de nieuwe Groepsvrijstelling grotendeels losgelaten om juist de offline verkoop meer te beschermen. De Groepsvrijstelling biedt leveranciers zodoende meer ruimte om offline verkoop in brick-and-mortar winkels te stimuleren.
Dubbele prijsstellingen
Een leverancier heeft de mogelijkheid om verschillende prijsstellingen te hanteren voor offline en online verkoop. Daarbij kan gedacht worden aan het verlagen van groothandelsprijzen voor offline verkoop om afnemers tegemoet te komen voor investeringskosten in brick-and-mortar winkels. Hiervoor is wel vereist dat het verschil in prijs in redelijke verhouding staat tot het verschil in vereiste investeringen tussen offline en online verkoop. Het mag namelijk niet zo zijn dat de prijsverschillen ervoor zorgen dat de online verkoop in de praktijk alsnog wordt beperkt.
Gelijkheidsbeginsel
Leveranciers zijn onder de nieuwe Groepsvrijstelling niet langer verplicht om distributeurs gelijke criteria op te leggen voor online en offline verkoop. Daarbij kan gedacht worden aan de manier waarop het handelsmerk van de leverancier online wordt afgebeeld, maar ook aan de verplichting van het aanbieden van offline verkooppunten. Daarbij geldt wel dat de criteria er niet voor mogen zorgen dat het daadwerkelijk gebruik van het internet voor verkoop wordt verhinderd. Dit geldt namelijk als hardcore beperking.
Online marktplaatsen en prijsvergelijkingsdiensten
De nieuwe Groepsvrijstelling verduidelijkt dat beperkingen aan het gebruik van online marktplaatsen, zoals Marktplaats.nl of Amazon.nl toelaatbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld via het stellen van kwaliteitseisen zoals de aanwezigheid van een fysiek verkooppunt.
De Commissie ziet prijsvergelijkingsdiensten als een advertentiekanaal en niet als een onlineverkoopkanaal. Uitsluiting van prijsvergelijkingsdiensten kwalificeert als hardcore beperking aangezien een beperking hiervan de passieve verkoop beperkt. Actieve verkoop kan nog steeds worden beperkt en ook kunnen er kwaliteitseisen aan prijsvergelijkingsdiensten worden gesteld.
Exclusieve, selectie en open distributiesystemen
De nieuwe Groepsvrijstelling biedt leveranciers meer ruimte om hun distributiesystemen in te richten. Exclusieve, selectieve en open distributiesystemen zijn meer aansluitbaar. Leveranciers kunnen hierdoor effectiever een gesloten systeem kunnen hanteren. Een gesloten systeem beschermt de leverancier en haar afnemers tegen verkopers die buiten het distributiesysteem om concurreren. Zij houden zich bijvoorbeeld niet aan de kwaliteitseisen die wel gelden voor afnemers die binnen het distributiesysteem actief zijn.
Gedeelde exclusiviteit
Onder de nieuwe Groepsvrijstelling is een leverancier niet langer beperkt tot het aanwijzen van één exclusieve distributeur. Een leverancier kan nu maximaal vijf distributeurs voor één klantengroep of gebied aanwijzen.
Uitsluiting actieve verkoop verder in de distributieketen
Onder de nieuwe Groepsvrijstelling kunnen leveranciers de actieve verkoop verder in de distributieketen beperken. De oude Groepsvrijstelling bood enkel de mogelijkheid om de actieve verkoop door directe afnemers te beperken. Dit is nu verruimd doordat directe afnemers verplicht kunnen worden om deze beperking ook aan hun directe afnemers op te leggen. Verdere doorgifte van de verplichting in de distributieketen is echter niet vrijgesteld.
Versterking distributiesystemen
De nieuwe Groepsvrijstelling biedt leveranciers meer ruimte om gebieden waar zij een exclusief of selectief distributiesysteem hanteren te beschermen tegen verkoop uit andere gebieden. Distributeurs kan het bijvoorbeeld worden verboden om te verkopen in gebieden met een exclusief distributiesysteem. Anderzijds kan het distributeurs worden verboden om zowel actief als passief te verkopen in een gebied met een selectief distributiesysteem.
Conclusie
Om onder de Groepsvrijstelling te (blijven) vallen dienen overeenkomsten vóór 10 mei 2023 conform de nieuwe geldende regelgeving zijn. Het is voor leveranciers dan ook nuttig om hun distributiesysteem en distributieovereenkomsten te herzien en zo nodig aan te passen. De nieuwe Groepsvrijstelling biedt leveranciers verruimde mogelijkheden om hun distributiesystemen in te richten. Tevens biedt het meer helderheid over de toelaatbaarheid van beperkingen aan online verkoop.
Om vrijblijvend te sparren kunt u contact opnemen met Kim van Haastrecht of Jelle van den Biggelaar. SOLV heeft veel ervaring bij de inrichting van (inter-) nationale distributiesystemen. Ook heeft SOLV veel kennis over het meenemen van duurzaamheidskwaliteitseisen in distributiesystemen en het communiceren over duurzaamheid.
