In Amerika behoren ‘class actions’ al tot de gevestigde praktijk. Maar collectieve acties komen ook steeds vaker voor in Nederland, met name in maatschappelijke kwesties, bijvoorbeeld op het gebied van consumentenrechten en privacy. In de AVG is zelfs uitdrukkelijk het recht opgenomen om aan een belangenorganisatie opdracht te geven een klacht in te dienen en, als het nationale recht die mogelijk biedt, schade te vorderen.
Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie
In het Nederlandse recht bestond heel lang niet de mogelijkheid om in een collectieve actie schadevergoeding te vorderen, dit was zelfs uitdrukkelijk uitgesloten. Bijvoorbeeld in de zaak SEKAM c.s./ De Staat waar ik eerder over blogde, stelde de rechter vast dat de Staat aansprakelijk is, maar kon de rechter de schade niet direct begroten en toewijzen. Daarvoor moesten alle gedupeerden individuele procedures starten. Dit gaat veranderen, want de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie is op 19 maart door de Eerste Kamer aangenomen. Deze wet maakt collectieve schadevergoedingsacties mogelijk, en voorziet dus in de mogelijkheid die de AVG biedt om schade te vorderen.
De nieuwe Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie scherpt ook de ontvankelijkheidseisen aan, met name op het punt van governance (structuur binnen de organisatie), financiering en representativiteit. Het doel is om zogenoemde ‘claimcowboys’ te weren, zowel ter bescherming van de gedupeerden als de aangesproken partij.
Wie kunnen een collectieve claim indienen?
Belangenorganisaties zijn (claim) stichtingen of verenigingen die als statutair doel hebben de gelijksoortige belangen van een groep gedupeerden te behartigen. Uit de collectieve vordering van de belangenorganisatie moet blijken dat de belangen van de gedupeerden voldoende zijn gewaarborgd. Er mag geen sprake zijn van een eigen belang van de belangenorganisatie, bijvoorbeeld financieel voordeel. De Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie legt nu vast dat de belangen van de gedupeerden voldoende zijn gewaarborgd als de belangenorganisatie voldoende representatief is, gelet op de achterban en de omvang van de vertegenwoordigde vorderingen, en daarnaast beschikt over:
– een orgaan dat toezicht houdt op het bestuur van de belangenorganisatie of een one tier board structuur (een bestuur dat bestaat uit directieleden en toezichthouders);
– een passend en doeltreffend mechanisme voor deelname van de aangesloten gedupeerden bij besluitvorming van de belangenorganisatie;
– voldoende financiële middelen om de kosten van het instellen van de collectieve vordering te dragen, bijvoorbeeld door middel van Third Party Litigation Funding (externe financiering);
– een algemeen toegankelijk internetpagina waarop informatie voor de aangeslotenen beschikbaar is, zoals de doelstellingen en werkwijzen van de organisatie, de wijze waarop gedupeerden zich aan kunnen sluiten en inzicht in de wijze waarop de eventuele financiële bijdrage van de gedupeerde wordt berekend.
Er gelden naast deze eisen nog aanvullende ontvankelijkheidseisen, namelijk dat de betrokken bestuurders bij de belangenorganisatie geen winstoogmerk mogen hebben, de collectieve vordering een voldoende nauwe band heeft met de Nederlandse rechtssfeer (om claimtoerisme te voorkomen) en de belangenorganisatie voldoende heeft geprobeerd het gevorderde door overleg met de verweerder te bereiken. Uitgezonderd van deze strenge instaptoets zijn vorderingen met een ideëel doel en een zeer beperkt financieel belang of wanneer de aard van de vordering daar aanleiding toe geeft.
Verder komt er één gespecialiseerde rechtbank, namelijk die in Amsterdam, en wordt er een register bijgehouden waarin alle collectieve acties die aanhangig zijn gemaakt bij de rechtbank worden geregistreerd. De eisende partij moet binnen twee dagen na het aanbrengen van de dagvaarding de collectieve actie registeren.
Verhouding tot de Claimcode
De Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie codificeert een aantal principes uit de reeds bestaande Claimcode. De Claimcode is een governancecode voor belangenorganisaties en waarborgt dat het bestuur steeds de belangen van de gedupeerden die zich hebben aangesloten centraal stelt.
Op 4 maart is de nieuwe Claimcode 2019 gepubliceerd. De eerste claimcode is in 2011 gepubliceerd en was sindsdien niet meer geüpdatet. De update ziet vooral op governance, financiering en toezicht. Zo stelt de Claimcode onder meer dat het bestuur uit minimaal drie personen moet bestaan, dat de belangenorganisatie onderzoek doet naar het track record van een externe financier en mag de ingeschakelde advocaat geen opdrachten van de externe financier in de desbetreffende zaak aannemen. Het doel is om zoveel mogelijk malafide claimstichtingen te voorkomen. De Claimcode is geen wet zoals de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie, maar bevat wel richtlijnen waar rechters in de praktijk aan toetsen en zelfs vorderingen op hebben afgewezen.
Een regeling voor alle gedupeerden
Naast de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie en de Claimcode, bestaat de Wet Collectieve Afwikkeling Massaschade (WCAM), die het mogelijk maakt om een overeenkomst die de belangenorganisatie heeft gesloten met de aansprakelijke partij en voorziet in een regeling tot vergoeding van schade, door de rechter algemeen verbindend te laten verklaren voor de hele groep van gedupeerden. Dit betekent dat de gedupeerden aanspraak kunnen maken op de overeengekomen schadevergoeding. Deze regeling is dus van belang indien de belangenorganisatie en de aansprakelijke partij het zonder het oordeel van een rechter eens kunnen worden over de omvang en vergoeding van schade.
Inmiddels zijn er dus verschillende mogelijkheden voor groepen gedupeerden om een aansprakelijke partij collectief aan te spreken, zowel in als buiten rechte en zowel voor vergoeding van schade als voor vorderingen met een andere strekking. Gedupeerden kunnen zich laten vertegenwoordigen door een belangenorganisatie die hun gezamenlijk belang behartigt. Om claimcowboys te bannen, worden er strenge eisen gesteld aan de inrichting van zo’n belangenorganisatie en de ontvankelijkheidseisen van de belangenorganisatie in een procedure.
SOLV heeft ruime ervaring met processuele vertegenwoordiging en advisering op het gebied van class actions. Wilt u weten of de governance van uw belangenorganisatie voldoet aan de eisen die de wet daaraan stelt, heeft u een collectieve vordering die u aan de rechter voor wil leggen of bent u geconfronteerd met een massaclaim? Dan kunt u contact opnemen met linders@solv.nl of winkel@solv.nl
