Op de blog van onze huisprofessor Arno Lodder las ik dat Getty Images onlangs een rekening heeft gestuurd aan de Duitse blog Geeksisters, voor het gebruik van de welbekende “Socially awkward penguin” meme. Voor wie niet bekend is met deze ongemakkelijke pinguïn:
“Socially Awkward Penguin is an advice animal image macro series featuring a penguin lacking both social skills and self esteem. The text typically narrates uncomfortable life situations, highlighting an exceptionally clumsy or inelegant response.”
(Bron: knowyourmeme.com)
De pinguïn heeft overigens een rode tegenhanger in socially awesome penguin. De pinguïn die op het plaatje is afgebeeld, is een uitsnede van deze foto van George F. Mobley, de rechthebbende.
Wanneer je de pinguïn (digitaal) uit de foto snijdt en vervolgens hergebruikt in een nieuw plaatje, is er in juridische zin sprake van een verveelvoudiging van een auteursrechtelijk beschermd werk. De beschermde trekken worden immers overgenomen in een nieuw werk. De publicatie van de socially awkward penguin is daarnaast een openbaarmaking van het auteursrechtelijk beschermde werk. Dit betekent dat het uitgangspunt is dat de rechthebbende toestemming mag geven voor deze handelingen.
Tot zover lijkt het dan ook dat Getty Images in haar recht staat door een rekening te sturen aan de blog, hoe socially awkward dit misschien ook lijkt. Toch denk ik dat Getty in dit geval haar boekje te buiten gaat.
Parodie
Op deze blog hebben we het vaker gehad over de parodie-exceptie. Deze beperking op de exclusieve rechten houdt in dat het onder voorwaarden toegestaan is om het werk te gebruiken in het kader van een parodie. Vorig jaar heeft het Hof van Justitie uitgelegd dat daarbij aan een paar voorwaarden moet zijn voldaan. Er moet (i) sprake zijn van een nabootsing van het oorspronkelijke werk met duidelijke verschillen, (ii) er moet aan humor worden gedaan of de spot moet gedreven worden en (iii) er moet een rechtvaardig evenwicht in acht worden genomen tussen de belangen van de rechthebbende enerzijds en de vrijheid van meningsuiting anderzijds. Dat laatste houdt bijvoorbeeld in dat de rechthebbende kan voorkomen dat zijn werk door de parodie geassocieerd wordt met een discriminerende boodschap.
Concreet: in dit geval vind ik dat aan de eerste twee voorwaarden in ieder geval voldaan is. Er is sprake van een nabootsing (de pinguïn wordt letterlijk gekopieerd), met duidelijke verschillen (de achtergrond is volledig anders en er wordt tekst aan het plaatje toegevoegd. Met de socially awkward penguin wordt duidelijk aan humor gedaan en daarnaast drijft de maker van een socially awkward penguin meme de spot met – over het algemeen – zichzelf.
Het komt dan aan op een afweging tussen de belangen van de rechthebbende enerzijds en het recht van vrijheid van meningsuiting van de maker van een socially awkward penguin meme anderzijds.
Persoonlijk vind ik dat die afweging in het voordeel van de vrijheid van meningsuiting dient uit te vallen. Het oorspronkelijke werk wordt niet geassocieerd met enige onwelgevallige boodschap en aan de andere kant van de vergelijking zou je kunnen zeggen dat het maken van een socially awkward penguin meme een uiting is van de eigen identiteit van de maker. Dit soort uitingen verdienen naar mijn mening een sterke mate van bescherming onder de vrijheid van meningsuiting.
Ik begrijp dat de blog de rekening betaald heeft, om vervelende procedures en de daarbij behorende kosten te voorkomen. Dat is jammer, want ik had graag gezien hoe een rechter hierover zou oordelen.
