De Europese Platform-to-Business Verordening (Verordening 2019/1150) is van toepassing vanaf 12 juli 2020. De Verordening legt verplichtingen op aan online platforms, zodat zakelijke gebruikers van die platforms beter worden beschermd. In deze Whitepaper worden de belangrijkste nieuwe regels en implicaties voor zowel online platforms als zakelijke gebruikers besproken.
De Verordening is ook van toepassing op zoekmachines. In deze whitepaper zullen we ons beperken tot de regels voor platforms.
De Europese Commissie heeft een uitgebreide leidraad gepubliceerd in de vorm van Questions & Answers.
Waarom nieuwe regels?
Online platforms (“onlinetussenhandelsdiensten” in de Verordening) bestrijken een grote verscheidenheid aan relaties tussen bedrijven en consumenten. Het gaat onder meer om online marktplaatsen voor elektronische handel, sociale media, appstores en deelplatforms waarop zakelijke gebruikers actief zijn.
Online platforms verzamelen en gebruiken data over hun gebruikers, zowel bedrijven als consumenten. Ze genieten vaak grote netwerkeffecten. Voor bedrijven die hun producten of diensten op een online platform willen aanbieden, is het belangrijk om actief te zijn op het platform met de meeste gebruikers. Online platforms kunnen cruciaal zijn voor het commerciële succes van zakelijke gebruikers.
Als gevolg daarvan fungeren online platforms als gateways, vooral omdat ze steeds meer de toegangspoort tot de markt zijn. De EU heeft onderzocht of online platforms eenzijdig voorwaarden kunnen opleggen en heeft vastgesteld dat hun rol zelfs van gateways (de toegangspoort) naar gatekeepers (de poortwachter) verandert.
De Commissie heeft de P2B-Verordening voorgesteld als een eerste stap om regels vast te stellen voor de online-platformeconomie. Zij heeft een co-regulerende aanpak gevolgd. Daarbij moeten online platforms aan bepaalde wettelijke verplichtingen voldoen en ze worden aangemoedigd om vrijwillig aanvullende stappen te ondernemen. Indien nodig kan de EU aanvullende stappen ondernemen op basis van een evaluatie van de Verordening.
Op wie zijn de nieuwe regels van toepassing?
Een dienst komt in aanmerking als “onlinetussenhandelsdienst” als het aan de volgende eisen voldoet:
- Het is een dienst van de informatiemaatschappij;
- De dienst stelt “zakelijke gebruikers” in staat om goederen of diensten aan te bieden aan “consumenten”;
- Het doel is “directe transacties” te faciliteren, ongeacht de plaats waar de transacties uiteindelijk worden gesloten;
- De dienst wordt verstrekt op basis van een contractuele relatie tussen het online platform en de zakelijke gebruiker.
Dit omvat online e-commerce marktplaatsen, inclusief deelplatformen indien daarop zakelijke gebruikers actief zijn (denk aan Amazon Marketplace, eBay, Booking.com en Airbnb (voor zover het gaat om zakelijke hosts)), online softwareapplicaties (denk aan Apple App Store, Google Play) en sociale media voor bedrijven (denk aan Facebook-bedrijfspagina’s).
Aangezien de definitie vereist dat de aanbieder een dienst van de informatiemaatschappij is, lijkt het erop dat Uber buiten het toepassingsgebied valt. Het Europese Hof van Justitie oordeelde dat Uber geen dienst van de informatiemaatschappij is, maar een vervoersdienst.
Uitzonderingen
De Verordening noemt expliciet een aantal diensten die buiten het toepassingsgebied vallen:
- Peer-to-peer online platforms zonder aanwezigheid van zakelijke gebruikers;
- Business-to-business online platforms zonder aanbod aan de consument;
- Adtech diensten zoals online reclametools en online reclame-uitwisselingen die geen directe transacties vergemakkelijken en geen contractuele relatie met de consument inhouden;
- Interfaces die enkel hardware en toepassingen met elkaar verbinden;
- Online betalingsdiensten, omdat ze zelf niet aan de eisen voldoen, maar inherent een hulpmiddel zijn bij de transactie.
Geografisch bereik
De Verordening is alleen van toepassing als er sprake is van relevantie voor de EU:
- Het online platform wordt aangeboden aan zakelijke gebruikers die in de EU gevestigd zijn; EN
- Deze zakelijke gebruikers bieden hun goederen of diensten aan in de EU aanwezige consumenten aan (d.w.z. zij richten hun activiteiten op in de EU aanwezige consumenten).
Het is niet vereist dat de online-platformaanbieder zelf binnen de EU is gevestigd. Ook VS-platforms die hun diensten in de EU aanbieden, vallen onder het toepassingsgebied.
De consumenten hoeven alleen fysiek aanwezig te zijn in de EU wanneer zij gebruik maken van het online platform. Zij hoeven niet de nationaliteit van een EU-lidstaat of een verblijfplaats in de EU te hebben.
Wat zijn de nieuwe regels?
De Verordening heeft twee pijlers: transparantieregels en een mechanisme voor geschillenbeslechting.
De voorwaarden moeten duidelijk zijn
De Verordening vereist dat de algemene voorwaarden in duidelijke en begrijpelijke taal zijn opgesteld en transparant en gemakkelijk beschikbaar zijn.
Dit betekent dat ze niet vaag, onnauwkeurig of misleidend mogen zijn en geen belangrijke details mogen missen. In de Verordening wordt benadrukt dat veel zakelijke gebruikers van online platforms micro- en kleine ondernemingen kunnen zijn met een beperkt juridisch inzicht en knowhow.
Informatie-eisen
De voorwaarden moeten voldoende informatie bevatten over de volgende onderwerpen.
- De redenen voor beslissingen om het gebruik van het platform door zakelijke gebruikers op te schorten, te beëindigen of anderszins te beperken ;
- Via welke extra distributie- of affiliatekanalen het online platform de goederen of diensten van een zakelijke gebruiker nog meer zal aanbieden;
- Het soort gegevens dat zal worden gedeeld met zakelijke gebruikers;
- Om welke redenen zakelijke gebruikers worden beperkt in het aanbieden van goederen en diensten onder andere voorwaarden via andere platforms (‘most favoured nation’-clausules (MFN-clausules));
- Informatie met betrekking tot de eigendom en controle van intellectuele eigendomsrechten op basis van de voorwaarden;
- Informatie over hoe en onder welke voorwaarden een zakelijke gebruiker zijn contractuele relatie met het online platform kan beëindigen;
- Informatie over hoe zakelijke gebruikers het interne klachtenafhandelingssysteem kunnen gebruiken en hoe het systeem werkt. Kleine online platforms zijn niet verplicht om in een dergelijk systeem te voorzien;
- De namen van twee of meer bemiddelaars met wie het online platform en de zakelijke gebruikers kunnen samenwerken om te proberen tot een overeenkomst te komen om eventuele geschillen buiten de rechtbank om te beslechten. Deze verplichting geldt niet voor kleine online platforms.
Wat als de voorwaarden niet voldoen?
Voorwaarden of specifieke bepalingen daarvan die niet aan de eisen voldoen, zijn nietig. Dat betekent dat die specifieke bepalingen met terugwerkende kracht geacht worden nooit te hebben bestaan. Dit geldt ten opzichte van alle partijen en niet alleen ten opzichte van een individuele zakelijke gebruiker.
Wijzigingen in de voorwaarden
Wijzigingen van de voorwaarden moeten vooraf worden aangekondigd, doorgaans 15 dagen van tevoren. De wijzigingen kunnen niet met terugwerkende kracht worden ingevoerd.
De aankondigingstermijn is niet van toepassing als een zakelijke gebruiker op ondubbelzinnige wijze afstand doet van de opzegtermijn. Dit moet gebeuren door middel van een schriftelijke verklaring of een duidelijke actie. Het indienen van nieuwe goederen of diensten tijdens de periode van 15 dagen kan bijvoorbeeld worden beschouwd als een verklaring van afstand van de termijn.
Het tonen van de identiteit van zakelijke gebruikers
Online platforms mogen niet verhinderen dat een zakelijke gebruiker zijn handelsidentiteit zichtbaar maakt als onderdeel van het aanbod van de zakelijke gebruiker (bijv. logo’s of merknamen). Dit betekent echter niet dat zakelijke gebruikers eenzijdig moeten kunnen bepalen hoe hun aanbod eruit moet zien.
Controles op de schorsing en beëindiging van zakelijke gebruikers
Er zijn regels die moeten worden gevolgd bij de beslissing om een zakelijke gebruikersaccount te beëindigen, op te schorten of te beperken.
Als een online platform besluit om een account volledig af te sluiten, dan is dit een beëindiging. Dit wordt beschouwd als de zwaarste maatregel. Schorsing en beperking worden als minder zwaar beschouwd en kunnen bestaan uit het verwijderen van individuele goederen of diensten van een bepaald bedrijf, of het effectief verwijderen van een goed of dienst van een bepaald bedrijf uit de zoekresultaten. In plaats van opschorting kunnen online platforms ook beperkingen opleggen aan accounts. Bijvoorbeeld door middel van degradatie of acties die de uitstraling van het bedrijf negatief beïnvloeden (bekend als ‘dimmen’), zoals het verlagen van hun ranking.
Alvorens dit te doen moet het online platform:
- De zakelijke gebruiker voor die beslissing een motivering geven op een duurzame drager;
- Ten minste 30 dagen van tevoren een waarschuwing geven in geval van beëindiging (tenzij kan worden aangetoond dat het bedrijf een recidivist is (en bepaalde andere uitzonderingen));
- De zakelijke gebruiker de gelegenheid geven de feiten die tot de beslissing hebben geleid te verduidelijken; en
- De gegevens van de zakelijke gebruikersaccount bewaren, zodat deze opnieuw kan worden ingevoerd als de zakelijke gebruikersaccount per ongeluk is afgesloten.
Rangschikking
De rangschikking van de goederen of diensten van een zakelijke gebruiker heeft een grote invloed op zijn verkoop. Daarom moet het online platform bedrijven informeren over de manier waarop zij goederen of diensten rangschikken. Zij moeten dit doen in de voorwaarden of in een openbaar toegankelijk document.
“Rangschikking” wordt gedefinieerd als het relatieve belang dat wordt gehecht aan de goederen of diensten die via online platforms worden aangeboden, zoals deze door de aanbieder worden gepresenteerd, georganiseerd of gecommuniceerd, ongeacht de technologische middelen. Dit kan het resultaat zijn van het gebruik van algoritmes, beoordelings- of evaluatiemechanismen, visuele aspecten of andere hulpmiddelen.
Online platforms moeten:
- De belangrijkste parameters beschrijven die de rangorde bepalen en de redenen voor het relatieve belang van deze hoofdparameters ten opzichte van andere parameters;
- Een beschrijving geven van de mogelijkheid, indien deze bestaat, om de rangschikking te beïnvloeden ten opzichte van een directe of indirecte beloning van zakelijke gebruikers en de effecten van een dergelijke beloning op de rangschikking.
Voorbeelden van mogelijke hoofdparameters zijn:
- De indicatoren die worden gebruikt voor het meten van de kwaliteit van goederen of diensten van zakelijke gebruikers;
- Het gebruik van redacteuren en hun vermogen om de rangschikking van die goederen of diensten te beïnvloeden;
- Elementen die niet of slechts op afstand betrekking hebben op het goed of de dienst zelf, zoals de presentatiekenmerken van het online aanbod.
De Europese Commissie zal richtsnoeren vaststellen met betrekking tot de transparantievereisten. Kijk op: https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/ranking-transparency-guidelines-framework-eu-regulation-platform-business-relations-explainer.
Bijkomende goederen en diensten
Indien aanvullende goederen en diensten, met inbegrip van financiële producten, aan consumenten worden aangeboden via online platforms, hetzij door de online platforms, hetzij door derden, moet de aanbieder in zijn voorwaarden duidelijkheid verschaffen:
- Een beschrijving van het soort aangeboden hulpgoederen en diensten; en
- Een beschrijving of en onder welke voorwaarden de zakelijke gebruiker ook aanvullende goederen en diensten mag aanbieden.
Onder aanvullende goederen en diensten moet worden verstaan goederen en diensten die worden aangeboden als aanvulling op het primaire goed of de primaire dienst. Hulpgoederen en -diensten zijn doorgaans afhankelijk van en houden rechtstreeks verband met het primaire goed of de primaire dienst om te kunnen functioneren. Goederen en diensten die alleen worden verkocht naast het primaire goed of de primaire dienst, en niet als aanvulling daarop, zijn uitgesloten.
Voorbeelden van aanvullende diensten zijn onder andere reparatiediensten voor een specifiek goed of financiële producten zoals een autoverhuurverzekering.
Gedifferentieerde behandeling
Als online platforms ook zelf goederen of diensten aanbieden aan consumenten, of via zakelijke gebruikers die zij controleren, kunnen zij rechtstreeks concurreren met andere zakelijke gebruikers. Zij kunnen geneigd zijn dit vermogen te gebruiken om hun eigen aanbiedingen technisch of economisch voorrang te geven boven die van concurrerende zakelijke gebruikers.
Online platforms moeten daarom in hun voorwaarden informatie opnemen over hoe zij goederen of diensten die door henzelf of door zakelijke gebruikers die zij controleren, behandelen en rangschikken ten opzichte van die van andere zakelijke gebruikers. Zakelijke gebruikers die door het online platform worden gecontroleerd, zijn die waarvan de aanbieder eigenaar is of waarop hij een beslissende invloed kan uitoefenen.
In de beschrijving moet worden verwezen naar de belangrijkste economische, commerciële of juridische overwegingen voor een dergelijke gedifferentieerde behandeling en moet worden verwezen naar specifieke maatregelen die door het online platform zijn genomen met betrekking tot met name:
- Toegang van het online platform tot gegevens die zakelijke gebruikers, websites of consumenten verstrekken of genereren door middel van hun gebruik van de diensten;
- Rangorde of andere instellingen die de toegang van de consument beïnvloeden;
- Directe of indirecte betaling die in rekening wordt gebracht voor het gebruik van het online platform (al dan niet in geld); en
- Toegang tot, voorwaarden voor, of enige directe of indirecte betaling die in rekening wordt gebracht voor het gebruik van diensten of functionaliteiten, of technische interfaces, die rechtstreeks verbonden zijn met of een aanvulling vormen op het gebruik van het online platform, zoals besturingssystemen.
Toegang tot de data
De mogelijkheid om toegang te krijgen tot en gebruik te maken van data, inclusief persoonlijke gegevens, is van grote waarde in de online-platformeconomie, zowel voor de zakelijke gebruikers als voor de online platforms.
Online platforms moeten daarom in hun voorwaarden informatie opnemen over de toegang (zowel technische als contractuele) tot persoonsgegevens of andere data, die zakelijke gebruikers of consumenten verstrekken voor het gebruik van het online platform of die via het online platform worden gegenereerd. Dit omvat de verplichting om te informeren als er geen toegang tot de data wordt gegeven.
De beschrijving moet met name betrekking hebben op de reikwijdte, de aard en de voorwaarden van hun toegang tot en het gebruik van de relevante categorieën gegevens, zoals bijvoorbeeld ratings en beoordelingen.
De beschrijving moet proportioneel zijn en kan verwijzen naar de algemene voorwaarden voor toegang, in plaats van een uitputtende lijst van feitelijke gegevenspunten of -categorieën. De identificatie van en de specifieke voorwaarden voor toegang tot bepaalde soorten feitelijke gegevens die voor zakelijke gebruikers zeer relevant zouden kunnen zijn, zouden echter ook in de beschrijving kunnen worden opgenomen.
Indien gegevens worden gedeeld met derden en het delen van gegevens met die derden niet noodzakelijk is voor de goede werking van het online platform, moet in de beschrijving in de voorwaarden worden uitgelegd wat het doel van een dergelijke gegevensdeling is en hoe zakelijke gebruikers zich kunnen afmelden.
De voorwaarden moeten ook een beschrijving geven van de toegang die het online platform heeft tot die gegevens na afloop van het contract met de zakelijke gebruiker.
Beperkingen op de verkoop via andere kanalen
Wanneer een online platform zakelijke gebruikers beperkt in het aanbieden van dezelfde goederen en diensten aan consumenten via andere kanalen (bijvoorbeeld door middel van zogenaamde “Most Favoured Nations-clausules”), moet het deze beperkingen in zijn voorwaarden opnemen en de belangrijkste economische, commerciële of juridische overwegingen voor deze beperkingen uiteenzetten.
Deze transparantieverplichting doet geen afbreuk aan verbodsbepalingen of beperkingen op het gebruik van dergelijke beperkingen die voortvloeien uit de toepassing van andere EU- of nationale wetgeving. Zij mag niet worden opgevat als een aantasting van de beoordeling van de wettigheid van dergelijke beperkingen.
Geschillenbeslechting
Ten slotte voorziet de Verordening in middelen om geschillen tussen bedrijven en online platforms op te lossen. In het bijzonder:
- Alle platforms, met uitzondering van de kleinste, moeten een intern klachtenafhandelingssysteem, zodat zakelijke gebruikers, met inbegrip van de zakelijke gebruikers van wie het gebruik van het online platform wordt beperkt, opgeschort of beëindigd, over een middel beschikken om potentiële problemen op te lossen;
- Online platforms zijn verplicht aan het grote publiek verslag uit te brengen over het functioneren ervan (bijvoorbeeld het aantal klachten, het onderwerp ervan, de tijd die nodig is om de klachten te behandelen en de genomen beslissingen);
- De platforms zullen bedrijven meer mogelijkheden moeten bieden om een potentieel probleem op te lossen door gespecialiseerde bemiddelaars te noemen met wie ze in hun voorwaarden akkoord gaan.
Er is een redelijke mate van flexibiliteit bij het opzetten en uitvoeren van het interne klachtenafhandelingssysteem. Het systeem kan worden opgezet als onderdeel van de werking van het online platform of zij kunnen deze taak delegeren aan een externe dienstverlener of aan een ander onderdeel van de bedrijfsstructuur.
Het systeem voor de behandeling van klachten moet ervoor zorgen dat deze binnen een redelijke termijn worden afgehandeld en moet met name:
- Gemakkelijk toegankelijk zijn voor zakelijke gebruikers;
- Gratis zijn; en
- Gebaseerd zijn op de beginselen van transparantie en gelijke behandeling.
Concreet moet het klachtenafhandelingssysteem zo worden opgezet dat het online platform:
- De ingediende klachten en het gevolg dat zij eventueel aan de klacht moeten geven, naar behoren kunnen onderzoekt om de aan de orde gestelde kwestie adequaat aan te pakken;
- Klachten snel en doeltreffend kan behandelen, rekening houdend met het belang en de complexiteit van de aan de orde gestelde kwestie; en
- De resultaten van de interne klachtenbehandeling aan de klager kan meedelen, op een geïndividualiseerde manier en in duidelijke en begrijpelijke taal. Dit moet betrekking hebben op de individuele klacht en niet een standaard generiek antwoord zijn.
Het systeem voor de behandeling van klachten moet zakelijke gebruikers in staat stellen om klachten in te dienen met betrekking tot de volgende vrij uiteenlopende zaken:
- Vermeende niet-naleving door het online platform van de verplichtingen in de P2B-Verordening;
- Technologische kwesties die verband houden met de geleverde diensten; en
- Maatregelen door of het gedrag van het online platform die rechtstreeks verband houden met de diensten die door het online platform worden geleverd.
Het gebruik van het klachtenafhandelingssysteem is niet verplicht voor zakelijke gebruikers. Zakelijke gebruikers kunnen bijvoorbeeld niet worden gedwongen om het te gebruiken als voorwaarden voor aanbieders van online platforms om te goeder trouw te proberen een geschil op te lossen met behulp van een bemiddelaar. Als een zakelijke gebruiker echter wel een klacht indient, moet de aanbieder van het online platform op die klacht reageren overeenkomstig de hierboven uiteengezette voorwaarden.
Een poging om via het klachtenafhandelingssysteem tot een overeenkomst te komen, doet geen afbreuk aan het recht om naar de rechter te stappen of een alternatief geschillenbeslechtingsmechanisme te gebruiken om hetzelfde probleem op te lossen, op elk moment tijdens of na het klachtenafhandelingsproces.
Collectieve acties
Ten slotte is er een nieuwe optie voor organisaties en verenigingen die de belangen van zakelijke gebruikers behartigen, om bij de bevoegde nationale rechtbanken actie te ondernemen om niet-naleving door online platforms te stoppen of te verbieden.
Verschillende factoren, zoals beperkte financiële middelen of angst voor vergelding, kunnen individuele zakelijke gebruikers ervan weerhouden om een online platform voor de rechter te dagen. Daarom hebben organisaties en verenigingen die zakelijke gebruikers vertegenwoordigen de mogelijkheid om actie te ondernemen voor nationale rechtbanken. Dergelijke acties moeten erop gericht zijn inbreuken op de regels van de Verordening te stoppen of te verbieden en schade in de toekomst te voorkomen.
Dergelijke organisaties of verenigingen moeten wel aan bepaalde criteria voldoen. Zij moeten met name naar behoren zijn opgericht, geen winstoogmerk hebben en hun doelstellingen duurzaam nastreven. Deze eisen moeten voorkomen dat er ad hoc organisaties of verenigingen worden opgericht met het oog op een specifieke actie of specifieke acties, of met het oog op het maken van winst.
Er bestaat een lijst van organisaties en verenigingen die door de lidstaten zijn aangewezen om aan de eisen van de Verordening te voldoen. De lijst kan hier worden geraadpleegd. Tot nu toe lijkt alleen Oostenrijk zijn lijst van organisaties te hebben ingediend.
Wat kunt u doen?
Als u handelt namens een online platform:
- Moet u waarschijnlijk uw algemene voorwaarden wijzigen;
- Moet u vaststellen of u een interne klachtenprocedure moet opzetten en twee of meer bemiddelaars moet aanstellen. Bemiddelaars moeten aan bepaalde wettelijke vereisten voldoen;
- U moet uw procedures voor het beëindigen, opschorten of beperken van diensten aan zakelijke gebruikers nalopen op compliance met de Verordening.
Als u een zakelijke gebruiker bent:
- U heeft het recht om duidelijk te worden geïnformeerd over de hierboven beschreven aspecten en u dient de naleving ervan te controleren. Als het platform zich daar niet aan houdt, zijn de betreffende voorwaarden nietig;
- U heeft het recht op adequate verhaalsmogelijkheden in geval van beëindiging, opschorting of beperking van uw account;
- U zou niet moeten vrezen voor de macht van platforms. Met de juiste juridische bijstand is de P2B-Verordening er om u te helpen uw recht te halen. Bestaat toch het gevaar om te worden uitgesloten, dan kan een belangenorganisatie wellicht helpen.
P2B, niet B2C
De Verordening beschermt bedrijven die te maken hebben met online platforms (P2B). Zij beschermt de consument niet rechtstreeks (B2C). De Verordening kan natuurlijk wel indirect ten goede komen aan de consument. Zij moet bijdragen tot eerlijker voorwaarden en een transparantere en meer concurrerende markt.
Nieuwe regels voor consumentenbescherming
Aanvullende consumentenbescherming is van toepassing vanaf mei 2022, wanneer de EU-lidstaten de Moderniseringsrichtlijn (Richtlijn 2019/2161) ten uitvoer moeten leggen. Deze zal de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken (Richtlijn 2005/29/EG), de Richtlijn consumentenrechten (Richtlijn 011/83/EU) en de Richtlijn betreffende prijsaanduidingen voor consumenten (Richtlijn 93/13/EEG) wijzigen. Door middel van deze wijzigingen wordt onder meer het volgende beoogd:
- Er komen meer transparantieverplichtingen met betrekking tot zoekfuncties op onlinemarktplaatsen en er worden stappen ondernomen om ervoor te zorgen dat de beoordelingen van consumenten echt zijn;
- Handelaars zullen verplicht worden om te vermelden of er gepersonaliseerde prijzen worden gebruikt;
- Er komt een verplichting op online marktplaatsen om informatie te verstrekken, bijvoorbeeld of de consument te maken heeft met een handelaar of met een andere consument;
- Er zullen extra transparantie-eisen worden gesteld voor prijsverlagingsclaims.
Er zullen ook veel hogere sancties op overtredingen staan: boetes tot 4% van de jaaromzet.
Dit werk wordt aangeboden onder een Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
