Het is lastig voor te stellen, een wereld waarin een van de meest invloedrijke muziekgroepen, The Beatles, nooit heeft bestaan. Twee scripts waarin dit plot centraal staat en de vraag of de verhalen auteursrechtelijk beschermd zijn én of hierop inbreuk wordt gemaakt, lagen ter beoordeling bij de rechtbank Amsterdam. De rechtbank oordeelt in haar uitspraak van 15 november 2023 dat het werk van eiser wel een auteursrechtelijk beschermd werk is, maar dat er geen sprake is van een inbreuk.
Feiten
De Australische website ‘Make’n Movies’ maakt het mogelijk voor personen om een verhaal voor een film te delen met het publiek. De verhalen mogen maximaal 500 woorden tellen. Eiser is woonachtig in Servië en heeft op deze website zijn verhaal geüpload. Gedaagde, Universal, is de Nederlandse dochtermaatschappij van Universal Pictures. Laatstgenoemde distribueert audiovisuele werken, zoals films. In 2019 brengt Universal Pictures de film ‘Yesterday’ uit. Eiser meent dat de verhaallijn van ‘Yesterday’ inbreuk maakt op het verhaal dat hij in 2011 geschreven en gepubliceerd heeft op de website Make’n Movies. Het geschil draait om het volgende.
Waar gaan beide scripts over?
Plot in verhaal van eiser
Het plot van het door eiser geüploade verhaal draait om een muzikant die het niet weet te maken. Door een samenloop van omstandigheden wordt hij op een dag wakker waarin de hele wereld is veranderd, behalve hijzelf. Niemand kan zich The Beatles en hun muziek herinneren. De hoofdpersonage kent alle liedjes echter wel en speelt deze nummers bij zijn vrienden. Dit mondt uit tot een steeds groter wordend succes en voor hij het weet is hij een grote popster. De verhaallijn kent verder een duidelijk parallel met het verloop van de carrière van The Beatles – en in het bijzonder het leven (en de dood) van John Lennon – waardoor de hoofdpersonage zich afvraagt of het in de wereld brengen van deze nummers, het (potentieel) geven zijn leven waard is. Dit alles komt tot het hoogtepunt in de laatste act van de film, waarin hij een groot concert gepland heeft staan in New York op 8 december (de sterfdag van Lennon). Hij betreedt uiteindelijk toch het podium.
Plot in ‘Yesterday’
Yesterday volgt eenzelfde verhaallijn. Ook hier maken we kennis met een worstelende muzikant die maar niet doorbreekt. Na een ongeval wordt hij wakker en blijkt (ook) zijn wereld te zijn veranderd. Hij speelt ‘yesterday’ van The Beatles voor zijn vrienden, die allen onder de indruk zijn van het nummer dat hij heeft geschreven. Vol verbazing verdedigt hij dat niet hij, maar The Beatles het liedje hebben geschreven. Zijn vrienden weten niet over wie of wat hij het heeft en snel blijkt dat niemand van The Beatles heeft gehoord, behalve hijzelf. Zijn wetenschap van de liedjes wordt getriggerd door bepaalde gebeurtenissen, hij kent de nummers dus niet op voorhand. Op een gegeven moment ontmoet hij John Lennon – die nooit in The Beatles heeft gezeten en een compleet ander leven heeft – waarmee hij praat over liefde. De hoofdpersonage worstelt met het feit dat de liedjes nooit ‘echt’ van hem zijn geweest en dat hij zijn jeugdliefde hiermee voorliegt. Lennon geeft aan dat het leven niet moeilijk hoeft te zijn als je kiest voor liefde. Uiteindelijk heeft de hoofdpersonage gewetensproblemen en biecht hij op de nummers nooit zelf te hebben geschreven en verklaart hij de liefde aan zijn jeugdvriendin.
Auteursrecht
Eiser is van mening dat zijn werk auteursrechtelijk beschermd is en vordert dat Universal de inbreuk dient te staken (en gestaakt dient te houden). Universal voert verweer en stelt dat het verhaal een onuitgewerkt filmidee of plotsuggestie is die slechts bestaat uit banale elementen die niet door het auteursrecht beschermd worden. Universal voert aan dat het verhaal slechts 500 woorden bevat en in gebrekkig Engels is geschreven, waardoor niet duidelijk is wat wordt bedoeld, althans hoe de uitwerking hiervan eruit moet zien.
De rechtbank overweegt terecht dat het feit dat een verhaal slechts een aantal zinnen heeft en de verhaallijn niet (volledig) is uitgewerkt niet afdoet aan het persoonlijk karakter van de verhaallijn. Het gaat erom of het juridisch toetsingskader gehaald wordt. Ook een korter verhaal kan auteursrechtelijk worden beschermd.
Het werk is een beschermd auteursrechtelijk werk, aldus de rechtbank Amsterdam. Er zijn immers creatieve keuzes gemaakt in het bedenken van het verhaal. Dit geldt in het bijzonder voor de elementen dat een van de bekendste bands die de wereld ooit heeft gekend nooit heeft bestaan, de gemaakte keuze voor de band, dat de hoofdpersonage deze nummers vervolgens wel kent, de wereld kennis laten maken met het oeuvre van The Beatles door de nummers uit te brengen alsof het de zijne zijn en het innerlijk conflict van de hoofdpersonage.
Is er sprake van auteursrechtinbreuk?
Nee, hoewel de werken auteursrechtelijke bescherming genieten zijn de kernelementen in beide verhalen verschillend genoeg om van twee separate werken te spreken. De gelijkenissen bestaan uit het feit dat een onsuccesvolle muzikant, in een wereld waar The Beatles nooit hebben bestaan, de nummers van The Beatles als de zijne claimt.
Daarna nemen de verhalen twee verschillende afslagen. Hierdoor zijn de werken dusdanig van elkaar verschillend dat er een nieuw werk is ontstaan. Er is dan niet langer sprake van een bewerking van het beschermde werk, er is een nieuw oorspronkelijk werk ontstaan. Met andere woorden: Universal heeft het werk van eiser wellicht als inspiratiebron gebruikt, maar bewaart zoveel afstand van dat werk én voegt een eigen persoonlijk stempel toe dat er niet van een bewerking kan worden gesproken.
De climax van het verhaal vormt de doorslaggevende factor in dit oordeel. De ene verhaallijn focust op de parallellen met John Lennon’s leven, de andere verhaallijn focust op de gewetensproblematiek die de hoofdpersonage heeft ten aanzien van het claimen van de nummers die nooit van hemzelf zijn geweest. Tot slot acht de rechtbank van belang dat de route naar bekendheid wezenlijk anders is. In ‘Yesterday’ verkrijgt de hoofdpersonage pas bekendheid nadat hij een ‘songwriter-wedstrijd’ wint van Ed Sheeran, in het verhaal van eiser wordt de hoofdpersonage bekend juist door het spelen van de nummers van The Beatles.
Wat te doen bij een (mogelijke) auteursrechtinbreuk?
De rechtbank wijst de vorderingen van de eiser in dit geval af. Auteursrecht ontstaat van rechtswege, u hoeft daar niets voor te doen. Wanneer het werk een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het de persoonlijke stempel van de maker draagt, is dit voldoende om auteursrecht te laten ontstaan. Het is de weerspiegeling van de persoonlijkheid van de maker die tot uiting komt door het maken van vrije creatieve keuzes bij de totstandkoming van dat werk. Een idee op zichzelf is niet beschermd. De vraag er inbreuk wordt gemaakt, ligt echt aan de concrete invulling van dat idee.
SOLV adviseert cliënten binnen de creatieve sector, bijvoorbeeld de film- en muziekindustrie. Heeft u naar aanleiding van deze blog vragen of heeft u advies nodig omtrent een (mogelijke) inbreukzaak? Neem dan gerust contact met ons op.
