In een recente uitspraak van het Gerecht van de Europese Unie (het Gerecht) is een belangrijk oordeel geveld over de modelrechtelijke bescherming van het bekende LEGO-blokje. Na een aantal jaar onzekerheid over de vraag of het LEGO-blokje modelbescherming geniet, is er duidelijkheid geschept. Of hiermee de juridische strijdbijl begraven is moet nog blijken.
Achtergrond
In 2010 heeft LEGO een nieuw type LEGO-blokje als model ingeschreven bij het Bureau voor intellectuele eigendom van de Europese Unie (EUIPO). Het gaat om het platte, brede blokje met vier noppen aan de bovenkant (figuur 1). In 2016 stelde het Duitse bedrijf Delta Sport HandelsKontor GmbH (Delta Sport) een nietigheidsactie in tegen de inschrijving van dit model. Alle uiterlijke kenmerken zouden namelijk uitsluitend worden bepaald door de technologische functionaliteit van het product en om die reden zou het model geen bescherming genieten op grond van het modellenrecht.
In eerste instantie werd de nietigheidsactie afgewezen. Echter concludeerde het EUIPO in 2019 dat alle kenmerken van het model inderdaad uitsluitend worden bepaald door technische functionaliteiten (het LEGO-blokje kunnen vastmaken aan andere LEGO-blokjes), waardoor het geen bescherming toekomt.
Figuur 1: uitspraak T-537/22
Modellenrecht
Het modellenrecht beschermt het uiterlijk van een gebruiksvoorwerp en geeft de houder daarvan een exclusief recht. Een model wordt beschermd als het nieuw is en een eigen karakter heeft. Bij het vereiste van eigen karakter wordt rekening gehouden met de mate van vrijheid van de ontwerper bij het ontwerpen. Uit de Europese verordening inzake Gemeenschapsmodellen uit 2002 volgt dat geen bescherming toekomt aan modellen waarvan de uiterlijke kenmerken uitsluitend worden bepaald door de technische functionaliteit, tenzij het model tot doel heeft binnen een modulair systeem de meervoudige samenvoeging of verbinding van onderling verwisselbare onderdelen mogelijk te maken. Daarbij valt te denken aan bouwstenen of –blokken voor kinderen en tafels die uit kleinere tafels bestaan die kunnen worden samengevoegd. Als niet is voldaan aan de voorwaarden van nieuwheid en eigen karakter, of het model wordt bepaald door de technische functionaliteit, dan kan een Gemeenschapsmodel nietig worden verklaard en verliest het zijn modelrechten.
LEGO t. Delta Sport 24 maart 2021
Nadat in 2019 op verzoek van Delta Sport het EUIPO het model van het nieuwe type LEGO-blokje nietig had verklaard, spande LEGO een zaak aan tegen Delta Sport. In de uitspraak volgt het Gerecht de argumentatie van LEGO en oordeelt dat het model ten onrechte nietig is verklaard. Volgens het Gerecht heeft het EUIPO niet naar alle kenmerken gekeken, in het bijzonder de gladde bovenkant met de vier noppen (zie figuur 1, Vue 1 en 7). Het EUIPO heeft niet weten vast te stellen dat de gladde bovenkant uitsluitend door de technische functionaliteit is bepaald. Juist door die bovenkant zou het blokje wel in aanmerking kunnen komen voor het modellenrecht. Daarnaast is het Gerecht van mening dat het EUIPO had moeten beoordelen of het LEGO-blokje onder de uitzondering van een modulaire systeem zou vallen. Het LEGO-blokje wordt immers in combinatie met andere blokjes gebruikt om te bouwen.
Delta Sport t. EUIPO 24 januari 2024
Naar aanleiding van de uitspraak uit 2021 heeft het EUIPO een nieuw besluit vastgesteld waarin de nietigheidsaanvraag van Delta Sport is afgewezen. In dat besluit stelt het EUIPO vast dat de bescherming niet ingetrokken kan worden, omdat het LEGO-blokje onderdeel is van een modulair systeem en daarmee onder de uitzondering valt.
Delta Sport is het niet eens met het besluit. Zij is van mening dat de gladde bovenkant als onderdeel van het model niet valt onder de uitzondering van een modulair systeem en dat daarmee het gehele model niet kan vallen onder de uitzondering. Daarnaast beklaagt Delta Sport dat de bewijslast voor de vereisten van nieuwheid en eigen karakter niet bij haar ligt, maar bij LEGO.
Het Gerecht wijst de argumenten van Delta Sport af. Zelfs als de gladde bovenkant niet valt onder de uitzondering, betekent dat niet dat de uitzondering helemaal niet van toepassing kan zijn. Daarvoor is vereist dat alle kenmerken van bescherming zijn uitgesloten. Bovendien oordeelt het Gerecht dat Delta Sport niet heeft aangetoond dat het ontwerp niet voldeed aan de vereisten van nieuwheid en eigen karakter. Het is dan ook niet nodig voor LEGO om met tegenbewijs te komen. De bewijslast is op de juiste manier toegewezen, omdat het aan de eiser is te stellen dat het model niet voldoet.
Conclusie
Deze rechtszaak is een goed voorbeeld van de complexe situaties die kunnen ontstaan binnen het intellectuele eigendomsrecht inzake de bescherming van functionele modellen. De rechter dient een balans te vinden tussen het voorkomen van monopolies en het stimuleren van innovatie. Het Gerecht heeft in deze zaak een stap gezet om duidelijkheid te verschaffen waar de grens ligt: dat één of meer kenmerken zijn uitgesloten van bescherming is onvoldoende om het hele model nietig te verklaren.
Het is onzeker of deze zaak nu helemaal is afgedaan. Voor Delta Sport staat nog hoger beroep open bij het Hof van Justitie van de Europese Unie, het hoogste rechter van de Europe Unie. LEGO geniet tot die tijd in ieder geval de bescherming van het modellenrecht.
