De speelgoeduitvoering van de bekende Formule 1 raceauto van Ferrari wordt waarschijnlijk niet beschermd door een modelrecht, hoewel daarvoor wel door raceautofabrikant uit Modena in Italië een internationaal en Europees (gemeenschaps)modeldepot is gedaan. Dat besliste de Voorzieningenrechter van de Rechtbank ‘s-Gravenhage in zijn vonnis van 12 april 2005 in de kort geding procedure van Ferrari tegen Asian Gear B.V. uit Roelofarendsveen, in vervolg op de inbeslagneming van 315 radiografisch bestuurbare speelgoedraceauto’s op 2 december 2004.
Volgens de Haagse rechter is aannemelijk dat het gemeenschapsmodel voor de speelgoedauto nietig zal worden verklaard door het Gemeenschapsmodellenbureau in Alicante, of door een rechter. Naar mag worden aangenomen, zijn namelijk bij de “betreffende geïnformeerde gebruiker van speelgoedauto’s” ontwerpen van raceauto’s bekend. Zodoende heeft een ontwerp in speelgoeduitvoering waarschijnlijk onvoldoende eigen karakter, of kan niet als nieuw worden beschouwd, wat voorwaarden zijn voor het verlenen van een modelrecht.
Het vonnis is juridisch opmerkelijk. Zo wordt uitdrukkelijk de vraag in het midden gelaten of het verschil in gebruiksfunctie van de “echte” raceauto en de speelgoeduitvoering van belang is: “Voorshands kan de vraag in het midden blijven of het enkele verschil in gebruiksfunctie voldoende is om de nieuwheid of een eigen karakter teweeg te brengen“.
Na 1 januari 2003, de datum waarop het zogenaamde Protocol ter implementatie van de Europese Modellenrichtlijn uit 1998 in werking is getreden is – kort gezegd – zou de gebruiksfunctie officieel niet meer van belang moeten zijn voor de beoordeling van de rechter. Daarmee zou in Nederland officieel een einde moeten zijn gekomen aan de leer van het Kinderkapperstoel-arrest van de Hoge Raad uit 1995. Daarin was -kort gezegd- bepaald dat óók bij een bestaand ontwerp (een raceauto) sprake kan zijn van een nieuw model vanwege de nieuwe gebruiksfunctie (een kinderkapperstoel met als zitje de raceauto in verkleinde uitvoering).
In zijn magistrale artikel “Eigen karakter, technische functie en specialiteit in het nieuwe modellenrecht” in het Bijblad bij de Industriële Eigendom van december 2004 toont de Nijmeegse hoogleraar en Amsterdamse advocaat Antoon Quaedvlieg overtuigend aan dat nog niet zo zeker is of, en hoe afscheid genomen is van de gebruiksfunctie in het modellenrecht.
Zo volgt uit de Modellenrichtlijn dat er nog sprake kan zijn van nieuwheid, of eigen karakter wanneer het ontwerp nog niet ter kennis is gekomen aan de zogenaamde “ingewijden uit de betrokken sector“. Deze betrokken sector wordt mede bepaald door de gebruiksfunctie van het ontwerp. Zo zou je ook kunnen zeggen – wat de rechter in dit geval dus niet doet- dat het ontwerp van een raceauto niet ter kennis is gekomen aan de speelgoedautobranche, dat wil zeggen een branche waarin de ontwerpen een andere gebruiksfunctie (nl. als speelgoed) hebben, en dus nog steeds in aanmerking komt voor modelrechtelijke bescherming.
Overigens blijft Ferrari in deze procedure uiteindelijk niet met lege handen achter. De Voorzieningenrechter neemt aan dat het specifieke kleurstelling en de lay-out van de Ferrari Formule 1 raceauto wordt beschermd door het auteursrecht, ook al wordt die mede bepaald door sponsors van Formule 1 racen, zoals Marlboro. Dat komt Asian op een inbreukverbod te staan.
De vraag is of dit vonnis uiteindelijk wel zo goed is voor Ferrari. Je zou het vonnis ook zo kunnen lezen dat de vormgeving van een “kale” raceauto niet wordt beschermd door het auteursrecht, en het speelgoedmodel ervan niet door het modellenrecht. Meer fabrikanten dan alleen de autoproducten zouden dan speelgoedraceauto’s kunnen uitbrengen in een “raceautokleurenstijl”. Dat heeft wellicht een prijsdrukkend effect. Daarmee zou het speeltje voor oudere kinderen voor meer jongere kinderen beschikbaar komen
