Online platformen krijgen in 2020 te maken met nieuwe Europese wetgeving. Er liggen nieuwe regels op de tekentafel die een grote impact zullen hebben. Zo introduceert de EU vergaande informatieverplichtingen. Onder andere moeten online platformen transparant worden over hun ranking algoritmes.
Waarom nieuwe regels voor online platformen?
Uit onderzoek van de Europese Commissie is gebleken dat online platformen een toenemende macht en invloed hebben. Aanbieders van online platformen geven individuele product- en dienstaanbieders op relatief simpele wijze toegang tot een grote afzetmarkt. De platformen hebben daarnaast vaak veel informatie over het gedrag van consumenten. In feite opereren veel platformaanbieders daardoor als “gatekeeper” tot markten en consumenten.
De Europese Commissie vreest dat zonder duidelijke regulering de platformaanbieders misbruik zullen maken van hun positie, zoals met onredelijke algemene voorwaarden. De nieuwe regels moeten zorgen voor een eerlijk, transparant en voorspelbaar ondernemingsklimaat voor bedrijven die online platformen gebruiken (zakelijke gebruikers).
De regels beogen professionele ondernemingen te beschermen tegen oneerlijk handelen van platformaanbieders (platform-to-business, p2b). Dat is bijzonder. Meestal neemt de wetgever dit soort maatregelen ter bescherming van consumenten (business-to-consumer, b2c).
De nieuwe regels zijn nu vastgelegd in een voorstel voor een nieuwe Verordening: de Regulation on promoting fairness and transparency for business users of online intermediation services. Wanneer de Verordening wordt aangenomen, geldt deze direct in alle EU-lidstaten.
Voor wie gelden de nieuwe regels?
De nieuwe regels zullen gaan gelden voor aanbieders van online platformen, in het voorstel van de Europese Commissie gedefinieerd als ‘onlinetussenhandeldiensten’. Dat zijn diensten met de volgende drie kenmerken:
- De platformaanbieder verricht de dienst langs elektronische weg, op afstand en op individueel verzoek van de zakelijke gebruiker en gewoonlijk tegen een vergoeding. Hieraan is al snel voldaan. Bijna elke online economische activiteit valt eronder.
- Het platform biedt zakelijke gebruikers de mogelijkheid producten of diensten aan te bieden aan consumenten (b2c) en faciliteert het sluiten van contracten tussen die twee partijen.
- De platformaanbieder sluit een contract (zoals algemene voorwaarden) met zowel de zakelijke gebruiker als met de consument.
Partijen die hieronder kunnen vallen zijn (onder andere) online marktplaatsen, zoekmachines, platforms voor softwareoplossingen zoals appstores, veilingwebsites, prijsvergelijkingswebsites, sociale media en accommodatiewebsites.
Wat worden de nieuwe regels?
Algemene voorwaarden
Aanbieders van online platformen moeten zakelijke gebruikers voortaan actief informeren over beoogde wijzigingen van hun algemene voorwaarden. Wijzigingen mogen pas worden doorgevoerd na een redelijke termijn van minimaal 15 dagen. Wijzigingen die hieraan niet voldoen zijn automatisch onverbindend.
Algemene voorwaarden moeten in duidelijke en ondubbelzinnige taal worden opgesteld en steeds eenvoudig toegankelijk zijn, ook voorafgaand aan contractsluiting.
Verder moeten de algemene voorwaarden voortaan duidelijk de redenen noemen waarom de aanbieder zijn dienstverlening kan opschorten of beëindigen. Als de platformaanbieder besluit zijn dienstverlening te beëindigen, dient hij dat besluit goed te motiveren. Hij moet daarbij de feiten en omstandigheden melden die tot die beslissing hebben geleid.
Ranking en gedifferentieerde behandeling
Onder de nieuwe Verordening zullen platformaanbieders informatie moeten verstrekken over de belangrijkste parameters waarmee zij de “ranking” bepalen: de volgorde waarin producten of diensten van de gebruikers worden getoond. Dat gebeurt meestal op basis van algoritmes en gegevens over bezoekers van het platform.
Als de platformaanbieder de mogelijkheid biedt om ranking tegen betaling te beïnvloeden, moet dit duidelijk worden aangegeven.
Ook aanbieders van zoekmachines moeten de belangrijkste parameters voor ranking voortaan bekendmaken, waaronder de parameters die verband houden met inhoud en ontwerp van websites. Zo zal Google meer inzicht moeten gaan geven in de factoren die van belang zijn bij search engine optimization.
Online platformen moeten openheid gaan geven over de werking van hun ranking algoritmes en de wijze waarop daarmee gegevens van bezoekers worden gebruikt.
Als de platformaanbieder zelf producten of diensten aanbiedt via zijn platform, moet hij ook transparant zijn over de ranking daarvan. In de algemene voorwaarden moet een omschrijving worden opgenomen van zogenaamde “gedifferentieerde behandeling” die hij geeft aan eigen producten of diensten.
Toegang tot data
Ook zullen platformaanbieders transparant moeten worden over de toegang tot data van zakelijke gebruikers en consumenten. In de algemene voorwaarden moet een omschrijving worden opgenomen van de technische of juridische (on)mogelijkheden voor toegang tot die data. Platformaanbieders hoeven hun zakelijke gebruikers geen toegang te geven tot data van bijvoorbeeld consumenten, wel moeten zij waarschijnlijk bekend gaan maken wat voor data zij hebben.
Aanbieden via andere kanalen
Platformaanbieders mogen aan zakelijke gebruikers beperkingen opleggen om producten of diensten via andere kanalen aan te bieden, zoals andere online platformen. Zij moeten dan wel de economische, commerciële of juridische gronden daarvoor duidelijk communiceren en vastleggen in hun algemene voorwaarden.
Systeem voor klachtenafhandeling
Grotere online platformen (meer dan 50 werknemers) moeten een effectieve en eenvoudig toegankelijke klachtenprocedure inrichten. Zakelijke gebruikers moeten kunnen klagen over niet-naleving van de Verordening, over technische kwesties in verband met het online platform en over maatregelen van de platformaanbieder, zoals beëindiging van de dienst.
De platformaanbieder hoeft alleen klachten te behandelen die (niet-verwaarloosbare) nadelige gevolgen hebben voor de klager. Beslissingen op klachten moeten helder en op “geïndividualiseerde wijze” aan de klager worden gecommuniceerd.
Platformaanbieders moeten elk jaar informatie publiceren over hun klachtenprocedure: het aantal ingediende klachten, het onderwerp van de klachten, de duur van de afhandeling en de genomen besluiten.
Externe bemiddeling
Platformaanbieders worden verplicht een onafhankelijke bemiddelaar aan te wijzen aan wie zij bereid zijn een geschil voor te leggen en moeten in redelijkheid meewerken aan bemiddeling. Zij moeten vervolgens een redelijk aandeel van de kosten dragen, met een minimum van 50%. Zowel platformaanbieder als zakelijk gebruiker behouden overigens de mogelijkheid om naar de gewone rechter te stappen.
Volgende stap
Het voorstel zal nu door het Europees Parlement en de Europese Raad worden behandeld. Zij zullen wijzigingen in de tekst aanbrengen. Het Europees Parlement zal zijn best doen zijn beoordeling af te ronden voor de verkiezingen in mei. Een aantal lidstaten ondersteunt het plan om online platformen zwaarder te reguleren. Zij zullen dus aandringen op snelle goedkeuring van de Verordening. Het is daarom te verwachten dat de Verordening medio 2020 in werking zal treden.
