Vandaag las ik dit artikel op Scout, over het gebruik van geautomatiseerde systemen om een politieke boodschap over te brengen. In het artikel wordt tamelijk gedetailleerd beschreven hoe Trump (en overigens ook de Brexit-campagne) gebruik maakt van de diensten van Cambridge Analytica voor zijn campagne. Cambridge Analytica is een op Big Data gebaseerd bedrijf dat op basis van social media-gegevens een gedetailleerd persoonlijkheidsprofiel maakt van zeg maar gerust de hele wereld. Lees het artikel, want er gaat een wereld voor je open. Voor wie geen tijd heeft om het hele artikel te lezen, het komt hierop neer:
1. Cambridge Analytica koopt persoonsgegevens;
2. Op basis van deze persoonsgegevens wordt een wetenschappelijk onderbouwd persoonlijkheidsprofiel samengesteld;
3. Je krijgt een persoonlijke advertentie te zien, bijvoorbeeld op Facebook, gebaseerd op jouw profiel;
4. Op basis van jouw reactie op die advertentie (klikken, negeren, delen, even wachten met doorscrollen, met je muis over de advertentie bewegen, etc) wordt het profiel bijgesteld en gedetailleerder gemaakt, zodat de volgende advertentie nog beter aansluit bij jou.
Op deze manier is het mogelijk om, om maar een voorbeeld te noemen, de bewoners van Little Haïti, een wijk in Miami (swing state Florida) waar veel Latino’s wonen, te bombarderen met attack ads over problemen van de Clinton Foundation na de aardbeving in Haïti. Het doel hiervan is niet dat deze mensen op Trump moeten gaan stemmen, maar vooral dat ze niet op Clinton gaan stemmen.
Nederland en de Wbp
Ik ben geen expert in Amerikaans recht, maar volgens mij is dit ‘gewoon’ toegestaan in de VS. In Europa ligt dit gelukkig anders. Op grond van artikel 16 Wbp is het verwerken van persoonsgegevens over iemands politieke gezindheid verboden, tenzij een van de uitzonderingen van toepassing is. Die uitzonderingen zijn:
· De verwerking van politieke gegevens over leden of werknemers van een politieke instelling, door een dergelijke politieke instelling;
· De verwerking van politieke gegevens die nodig is in het kader van de vervulling van een functie in een bestuursorgaan of adviescollege;
· De gegevens zijn door de betrokkene duidelijk openbaar gemaakt;
· De betrokkene heeft ondubbelzinnig toestemming gegeven voor de verwerking.
De eerste twee uitzonderingen zijn in ieder geval niet van toepassing. Op het eerste gezicht zou je kunnen denken dat de derde uitzondering een mogelijkheid biedt, nu we het hebben over (deels) openbare social media-gegevens, maar het moet in die situatie gaan om gegevens die bewust voor dat doeleinde openbaar zijn gemaakt door de betrokkene. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer iemand zich verkiesbaar stelt. Daarvan is hier echter geen sprake. Het gaat hier om gegevens die weliswaar openbaar zijn gemaakt door een betrokkene, maar waar door Cambridge Analytica vervolgens een politieke lading aan gegeven wordt door de reactie van de betrokkene te tracken op advertenties.
Dat betekent dat deze verwerking binnen de EU alleen kan met toestemming van de betrokkene en die toestemming is niet gegeven.
Ook op grond van de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die volgend jaar van kracht wordt, is deze verwerking alleen mogelijk op grond van de expliciete en ondubbelzinnige toestemming van de betrokkene.
Conclusie
De uitslagen van het Brexit-referendum en de Amerikaanse verkiezingen laten zien dat het in ieder geval in theorie mogelijk is om met persoonsgegevens de uitkomst van verkiezingen te beïnvloeden. Daar hangt dan wel een flink prijskaartje aan. De diensten van Cambridge Analytica kostten Trump naar verluidt een slordige 15 miljoen euro in de laatste maanden van zijn campagne, maar he, dan heb je ook wat.
Op de vraag of Cambridge Analytica ook door Nederlandse politieke partijen ingeschakeld is, heb ik helaas geen antwoord, maar ik hoop het niet.
