Het Hof van Justitie van de Europese Unie (“HvJ”) heeft onlangs een arrest in het kader van het auteursrecht gewezen op verzoek van de hoogste Italiaanse bestuursrechter. Het betrof een zaak van enkele grote fabrikanten van computers, zoals Microsoft en Dell, tegen onder andere de Italiaanse vennootschap van auteurs en uitgevers (“SIAE”).
Onderwerp van geschil was de beperking op het auteursrecht voor privégebruik, ex art. 5 lid 2 onder b van de Auteursrechtrichtlijn. Onder deze beperking is het voor natuurlijke persoon, die opereren zonder commercieel oogmerk, toegestaan om een werk te reproduceren. Tegenover deze vrijstelling om bijvoorbeeld een nummer te luisteren, staat wel de verplichting om een billijke compensatie te voldoen aan de rechthebbende.
In dit geding kwamen de computerfabrikanten op tegen een Italiaanse regeling die zag op de vrijstelling van de afdracht van de billijke compensatie. Indien de verkochte computer overduidelijk niet voor privégebruik bestemd is, bestaat er immers geen grond voor de billijke compensatie. De Italiaanse regeling stelde deze vrijstelling in een dergelijk geval echter afhankelijk van de voorwaarden van een overeenkomst die de fabrikant moest sluiten met de SIAE. Verder schreef deze regeling voor dat alleen de eindgebruiker die een rechtspersoon is van de apparaten aanspraak kon maken op terugbetaling van de onterecht betaalde compensatie.
Volgens het HvJ is een regeling waarbij de voorwaarden van de vrijstelling afhankelijk is van een overeenkomst tussen een organisatie, die belast is met een wettelijk monopolie voor het behartigen van de belangen van de auteurs, enerzijds en de betalingsplichtige anderzijds in strijd met art. 5 lid 2 onder b van de Auteursrechtrichtlijn. De voorwaarden voor de vrijstelling zouden dan immers het resultaat zijn van privaatrechtelijke onderhandelingen tussen de leverancier en de SIAE. Het hanteren van een dergelijke regeling zou ertoe kunnen leiden dat vergelijkbare situaties anders behandeld worden, wat in strijd is met het Europese beginsel van gelijke behandeling.
Ook bleek uit de regeling dat enkel de eindgebruiker die geen natuurlijk persoon is, de onterecht betaalde compensatie mocht terugvorderen. Een stelsel waarin alleen de eindgebruiker om vergoeding kan vragen is volgens het HvJ in beginsel niet in strijd met het Unierecht. Hiervoor is echter wel vereist dat de fabrikanten zijn vrijgesteld van de compensatie, indien zij aantonen dat de apparaten niet geleverd zijn voor privédoeleinden. Nu de Italiaanse regeling daar niet in voorzag, was er volgens het HvJ geen sprake van een doeltreffend systeem voor de terugbetaling van de compensatie. Hierdoor ontstaat er een systeem waarbij de gebruikers meer betalen aan de rechthebbende dan vereist, de zogenaamde overcompensatie. Dit is in strijd met het in overweging 31 van de Auteursrechtrichtlijn genoemde rechtvaardig evenwicht tussen de belangen.
(Met dank aan Daan Frowijn)
