Even geleden werd Nederland opgeschrikt door een uitspraak van het Hof van Justitie waarin de hoogste Europese rechter oordeelde dat in Nederland een downloadverbod moet gelden. Minder bekend is echter dat de aanleiding van deze zaak anders was: het was namelijk aan het Hof om te oordelen over de thuiskopievergoeding die de Nederlandse Staat heft over lege dragers. Ook ten aanzien van deze werkwijze heeft het Hof van Justitie felle kritiek geuit. De Nederlandse rechter heeft nu geoordeeld dat de thuiskopieheffing zoals deze in 2013 en 2014 is toegepast, deels onverbindend is.
Hoe het zit
Het heffen van een toeslag op lege gegevensdragers is een geaccepteerde manier om auteursrechthebbenden te compenseren voor het downloaden en anderszins kopiëren van hun werk. In Nederland is de hoogte van deze vergoeding in een AMvB in voorgaande jaren echter op een zodanige hoogte vastgesteld, dat auteursrechthebbende daarmee voor zowel het kopiëren van legaal als illegaal verkregen werk worden gecompenseerd. Zodoende legitimeerde de Nederlandse Staat haar standpunt dat het downloaden van materiaal uit illegale bron niet onrechtmatig is: voor dat gedrag wordt de auteursrechthebbende met de thuiskopieheffing immers gecompenseerd.
Daar is de hoogste Europese rechter het dus niet mee eens. Het compensatiesysteem zoals bedacht door de Nederlandse Staat (de thuiskopieheffing) mag namelijk niet dienen om de privékopie-exceptie de facto uit te breiden. Het verveelvoudigen van auteursrechtelijk beschermd materiaal is onrechtmatig en daar kan een hogere thuiskopievergoeding geen verandering in brengen. Het Hof van Justitie verwoordt het als volgt: een nationale wettelijke regeling die geen enkel onderscheid maakt tussen kopieën voor privégebruik die zijn vervaardigd uit geoorloofde en uit ongeoorloofde bronnen kan niet worden gedoogd. Dat zou de verspreiding van onrechtmatig materiaal immers aanmoedigen (en verkopen van legaal materiaal drukken) en de belangen van auteursrechthebbenden ongerechtvaardigd benadelen.
Gevolgen voor de thuiskopieheffing
De creatieve oplossing van de Nederlandse Staat om illegaal downloaden door middel van de hogere thuiskopieheffing min of meer te gedogen, is daarmee de nek omgedraaid. Dat heeft directe gevolgen voor de thuiskopieheffing: alleen voor legale privékopieën mogen auteurs schadeloos gesteld worden, dus de heffing moet naar rato verlaagd worden.
Dit is ook de strekking van het vonnis van de Rechtbank Den Haag van vandaag. Ondanks dat de AMvB niet spreekt over een onderscheid tussen privékopieën gemaakt uit legale of illegale bron, zijn de bedragen in de bijlage daarvan wel degelijk gebaseerd op een compensatie van schade voortvloeiend uit beide vormen van kopiëren. Omdat de legitimatie van het compenseren voor kopieën uit illegale bron is weggevallen, oordeelt de rechtbank dat deze bedragen op basis van willekeur tot stand zijn gekomen.
De Rechtbank verklaart dan ook voor recht dat de AMvB onverbindend wordt verklaard voor zover deze voorziet in een billijke vergoeding voor kopiëren uit illegale bron. Voor het deel van de vergoeding die voor privé-kopieën uit legale bron is geïncasseerd blijft de AMvB vanaf 1 januari 2013 gewoon van toepassing. Deze gedeeltelijke onverbindendheid leidt ertoe dat de Staat schadeplichtig is jegens producenten van lege dragers die sinds 2013 te veel thuiskopievergoeding hebben betaald. Dit schadebedrag zal in een aparte schadestaatprocedure worden vastgesteld.
Inmiddels heeft de Staat de hoogte van de thuiskopievergoeding naar beneden aangepast. De toekomst zal uitwijzen of hardwarefabrikanten met de nieuwe tarifering kunnen leven.
