Heksenkaas B.V., de makers van de Heks’nkaas smeerdip, heeft concurrent Smilde Foods aangeklaagd. Volgens Heksenkaas is de geur en de smaak van de Heks’nkaas smeerdip auteursrechtelijk beschermd en maakt de Witte Wieven kaas van Smilde Foods daarop inbreuk. Maar kunnen geur en smaak wel auteursrechtelijk beschermd zijn? 
Waarop rust het auteursrecht?
Het auteursrecht beschermt ‘werken van letterkunde, wetenschap en kunst’. In artikel 10 Auteurswet wordt een indicatie gegeven wat allemaal als werk kan worden aangemerkt, onder andere boeken, tijdschriften, foto’s en films. Uit vaste rechtspraak volgt dat een werk auteursrechtelijk beschermd is wanneer het vatbaar is voor menselijke waarneming en het een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Hoewel enige mate van creativiteit is vereist, kunnen ook minder kunstzinnige werken beschermd zijn door het auteursrecht, zoals plattegronden of forumberichten. Ideeën, de toegepaste techniek of werken die puur worden bepaald door mode, stijl of trend zijn niet beschermd.
Geur auteursrechtelijk beschermd?
De Hoge Raad heeft in de Trésor/Lancôme-zaak geoordeeld dat ook de geur(combinatie) van originele parfums auteursrechtelijk beschermd kan zijn. Net als bij andere werken, is bij een geur beslissend of het gaat om een voortbrengsel dat vatbaar is voor menselijke waarneming en of het een eigen, oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt.
De omstandigheden dat de eigenschappen van het menselijke reukzintuig grenzen stellen aan het vermogen tot het onderscheiden van geuren en dat de mate waarin men afzonderlijke geuren kan onderscheiden van mens tot mens verschilt, doet niet af aan het feit dat een parfum auteursrechtelijk beschermd kan zijn.
Daarnaast kan een geur niet worden vereenzelvigd met de stof of stoffen die de geur teweegbrengen. In de woorden van de Hoge Raad:
“Een geur kan, ook voor de toepassing van het auteursrecht, niet worden vereenzelvigd met de stof of stoffen die de geur teweegbrengen. Deze stof of stoffen fungeren als – niet noodzakelijkerwijs exclusieve – belichaming van het werk dat de geur is, en zij dragen er tevens toe bij dat de geur niet, als te vluchtig of onstabiel, van auteursrechtelijke bescherming moet worden uitgesloten. Bij een parfum dient de geur dan ook te worden onderscheiden van het mengsel van stoffen waaruit het parfum is samengesteld en waaruit, wanneer het mengsel is blootgesteld aan de open lucht, de gasvormige geurstoffen vrijkomen die met het reukorgaan kunnen worden waargenomen.”
Smaak auteursrechtelijk beschermd?
De vraag of smaak auteursrechtelijk beschermd is, is in de rechtspraak nog niet definitief beantwoord. Er zijn al wel diverse procedures gevoerd waarin voedselproducten (drop, bonbons en taarten) de hoofdrol hadden.
Zo diende de rechtbank Breda al in 1990 een antwoord te geven op de vraag of er auteursrechten rusten op drop. De rechtbank Breda liet de vraag of smaak auteursrechtelijk beschermd kan zijn in het midden, door te oordelen dat Van Slooten’s drop geen eigen, oorspronkelijk karakter had (en te oordelen dat er geen sprake van ontlening was).
In een andere zaak uit 2001 stelde eiser Spaargaren dat gedaagde Da Vinci inbreuk maakte op haar bonbons. Spaargaren stelde dat de door haar gemaakte bonbons, elk voor zich, een werk in de zin van de Auteurswet zijn. Volgens Spaargaren bestaat iedere bonbon uit een unieke samenstelling van ingrediënten, die, in samenhang met de uiterlijke vormgeving en de daarop aangebrachte versieringen, maakt dat elke afzonderlijke bonbon een oorspronkelijk ontwerp is dat het persoonlijk karakter van de ontwerper draagt.
De president van de rechtbank Amsterdam oordeelde wel over de uiterlijke vormgeving van de bonbons, maar achtte zich niet voldoende deskundig om te beoordelen of de bonbons ook qua smaak overeenstemden. De president wees de vordering daarom af, en overwoog daarbij: “voor zover de vordering betrekking heeft op het interieur van de bonbons is derhalve deskundig onderzoek nodig, waartoe dit kort geding zich niet leent”.
In hoger beroep bleef de vraag of en zo ja, in hoeverre bonbons voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kunnen komen in het midden, omdat Spaargaren niet als auteursrechthebbende kon worden beschouwd.
Tot slot heeft het Hof Amsterdam zich in 1999 gebogen over de auteursrechtelijke bescherming van erotisch gebak. In die zaak ging het echter niet om de smaak van de erotische taarten, maar om de vraag of het idee van ‘erotische taarten’ en/of het bekleden van de taarten met lingerie een auteursrechtelijk beschermd concept was en of daarop inbreuk werd gemaakt.
Inbreuk?
Als wordt aangenomen dat de smaak van de Heksn’kaas smeerdip auteursrechtelijk beschermd is, moet worden beoordeeld of de smaak van de Witte Wieven dip inbreuk maakt op de smaak van de Heksn’kaas smeerdip. Deze inbreukvraag zal lastig te bewijzen, dan wel te beoordelen zijn. Want waaruit blijkt dat de smaken identiek, dan wel overeenstemmend, zijn? Zelfs als uit de verpakkingen blijkt dat beide producten identieke ingrediënten (met identieke hoeveelheden) bevatten, wil dit nog niet zeggen dat smaak van beide ingrediënten identiek, dan wel overeenstemmend, is. Niet alle ingrediënten hoeven immers op de verpakking te staan vermeld. Bovendien kan het gebruik van dezelfde ingrediënten door verschillende bereidingswijzen tot een andere smaak leiden.
Ik ben benieuwd hoe een deskundige (en welke deskundige?) deze vragen zal beantwoorden. Al met al een zaak om je vingers bij af te likken!
