In november 2021 besliste de Hoge Raad (de hoogste Nederlandse rechter) dat een rechter tijdens een procedure tussen een handelaar – zoals een webwinkel of (verkoper op) een online platform – en consument, actief moet nagaan of de informatieplichten zijn nageleefd. Ook geeft de Hoge Raad meer duidelijkheid over de vraag wat er gebeurt als een handelaar niet of te laat aan deze wettelijke informatieplichten voldoet. In deze blog worden de verschillende informatieplichten die gelden bij online overeenkomsten met consumenten en de sancties op het niet verstrekken van de informatie besproken.
Wat is er aan de hand?
Handelaren zijn verplicht om iedere consument (meestal) vóór het online sluiten van een overeenkomst informatie te verstrekken over een aantal zaken. Zo moeten een handelaar informatie geven over zijn identiteit (handelsnaam), vestigingsplaats en contactgegevens. Daarnaast moet de handelaar de consument goed informeren over de goederen of diensten die worden aangeboden. Ook stelt de wet eisten aan hoe de verplichte informatie wordt gegeven; de informatie moet leesbaar, duidelijk en begrijpelijk zijn. In totaal bevat de wet een lijst van ruim twintig onderdelen waarover een handelaar de consument bij het sluiten van een online overeenkomst moet informeren. Doel van de zogenaamde “informatieplichten” is dat een consument goed weet wat de aanschaf inhoudt. De consument wordt als het ware door de wet beschermd.
Uit eerdere rechterlijke uitspraken volgt dat rechters moeten toetsen of er aan bepaalde consumentenwetgeving is voldaan – bijvoorbeeld of in de algemene voorwaarden afspraken zijn opgenomen die op basis van onze wetgeving verboden zijn. Die toetsing moet “ambtshalve” gebeuren. Dat houdt in dat de rechter, ook in het geval een consument niet op komt dagen tijdens een zitting of geen beroep doet op een bepaalde rechtsregel die wel relevant is, op eigen initiatief moet beoordelen of de regel van consumentenrecht niet geschonden is. In de kwestie die nu voorlag bij de Hoge Raad gaat het om de informatieplichten. Geldt het ambtshalve toetsen daar ook voor?
Dat hangt er vanaf, aldus de Hoge Raad.
Ook geeft de Hoge Raad meer duidelijkheid over de consequenties van de niet-naleving.
Verschillende informatieplichten
Of de rechter tijdens een procedure op eigen initiatief moet toetsen of een handelaar aan de informatieplichten heeft voldaan, verschilt volgens de Hoge Raad per specifiek informatieonderdeel. Zoals aangegeven bevat de wet twintig verschillende onderdelen waarover geïnformeerd moet worden. De Hoge Raad brengt met zijn beslissing een categorisering aan in de verschillende informatieplichten, namelijk:
- informatieplichten waaraan de wet bij niet-naleving ervan specifieke sancties verbindt;
- essentiële informatieplichten (welke extra belangrijk zijn);
- overige informatieplichten.
Een rechter hoeft alleen de onder i en ii genoemde informatieplichten op eigen initiatief te toetsen, en – als de handelaar de informatieplicht niet is nagekomen – dient de rechter daar ook een consequentie aan te verbinden. Voor de overige informatieplichten geldt de ambtshalve toetsing niet. Het gevolg daarvan is dat de (advocaat van de) consument hier tijdens een procedure tegen een handelaar hier zelf actief een beroep op moet doen.
Informatieplichten die ambtshalve moeten worden getoetst
De Hoge Raad heeft in zijn uitspraak tabellen opgenomen waarin de specifieke informatieplicht, de sanctie en de wettelijke vindplaatsen zijn opgenomen. In onderstaande tabel wordt ook de inhoud van de betreffende informatieplicht toegelicht.
De verplichtingen met een (*) erachter zijn door de Hoge Raad aangemerkt als “essentiële informatieplichten”.
| Informatieplicht | Omschrijving | Consequentie niet-naleving |
| Herroepingsrecht (wettelijke bedenktijd) (*)
|
Informeren over het herroepingsrecht tijdens de wettelijke bedenktijd van 14 dagen. Informatie moet het volgende bevatten:
|
|
| Betalingsverplichting
|
Informeren over betalingsverplichting – handelaar moet zijn online bestelprocedure zo inrichten dat een consument pas iets kan bestellen als duidelijk is gemaakt dat de bestelling een betalingsverplichting inhoudt.
|
|
| Totale prijs (*)
|
De prijs moet duidelijk uiteen worden gezet, inclusief alle belastingen. Dit mag niet in de algemene voorwaarden worden verstopt.
|
|
| Extra kosten / extra kosten communicatiemiddel (*)
|
Duidelijk in beeld brengen van extra kosten (bijvoorbeeld bij de bestelprocedure).
Voorbeelden: kosten voor het telefonisch sluiten van een overeenkomst via een servicelijn, extra leveringskosten.
|
|
| Kosten terugzending
|
Informeren over het feit dat de consument wettelijk verplicht is om de kosten voor het terugzenden van artikelen moet betalen bij het uitoefenen van het herroepingsrecht. Dit mag niet alleen in de algemene voorwaarden worden vermeld.
|
|
| Kosten binnen bedenktijd
|
Informeren over redelijke kosten – een overeenkomst kan onder een aantal voorwaarden ook tijdens de wettelijke bedenktijd al van start gaan. De consument moet geïnformeerd worden over het feit dat, mocht de consument zich daarna toch bedenken, er een redelijke vergoeding verschuldigd is.
|
|
| Voornaamste kenmerken zaken of diensten (*)
|
Informeren over de belangrijkste specificaties van het aangeboden product/de aangeboden dienst.
|
|
| Identiteit en adresgegevens handelaar (*)
|
Informeren over de handelsnaam, adres, indien beschikbaar ook telefoonnummer, fax en e-mailadres.
|
|
| Duur overeenkomst of opzeggingsvoorwaarden (*)
|
Informeren over de duur van de overeenkomst en als het een overeenkomst voor onbepaalde duur is of stilzwijgend vernieuwd wordt, de voorwaarden voor het opzeggen van de overeenkomst.
|
|
| Minimumduur overeenkomst voor de consument (*)
|
Informeren over de minimale duur van de overeenkomst.
|
|
| Wijze van betaling, levering, uitvoering, leveringstermijn (*)
|
Informeren over de wijze waarop de overeenkomst wordt uitgevoerd, de wijze van betaling, levering, en uitvoering. Optioneel: termijn waarbinnen de overeenkomst wordt uitgevoerd en het klachtenafhandelingsbeleid. |
|
Consequenties niet-naleving
Bij de essentiële informatieplichten (aangegeven in bovenstaande tabel door middel van een (*)) dient de rechter een doeltreffende, evenredige en afschrikkende sanctie toe te passen, omdat de schending van de essentiële informatieplicht ook een zogenaamde oneerlijke handelspraktijk vormt. De sanctie kan zijn dat de rechter de overeenkomst op eigen initiatief geheel of gedeeltelijk vernietigt – het contract heeft dan nooit bestaan en alle verplichtingen komen te vervallen.
Voor gehele vernietiging van het contract moet de schending wel voldoende ernstig te zijn. Dat is niet het geval als de verplichting op een detailpunt niet is nagekomen. In zo’n geval kan de rechter kiezen voor een gedeeltelijke vernietiging. Een voorbeeld is het verminderen van de betalingsverplichting van de consument.
In sommige gevallen bevat de wet ook een specifieke sanctie op het niet naleven van de informatieplicht.
De sancties staan ook in bovenstaande tabel.
Wat betekent dit in de praktijk?
Het arrest van de Hoge Raad heeft tot gevolg dat een groot deel van de informatieplichten ambtshalve moet worden getoetst. Dit biedt consumenten meer bescherming, maar vormt een administratieve last voor online platforms/webwinkels. Want hoewel een rechter aan partijen tijdens de procedure de gelegenheid moet geven om zich uit te laten over het eventueel ambtshalve (geheel of gedeeltelijk) vernietigen van de overeenkomst, zal in processtukken alvast onderbouwd moeten worden dat aan de informatieplichten is voldaan.
