Kip: veelzijdig of mishandeld?

De bekende ‘kip’-reclamecampagne van de vleessector heeft er sinds kort een diervriendelijk zusje bij. Onder de titel ‘Kip! Het meest mishandelde stukje vlees!’ startte Wakker Dier haar anti-kipcampagne. De vleessector is hier niet bepaald blij mee. Rijst de vraag of de vleessector hier iets tegen kan doen. Een korte verkenning aan de hand van het auteursrecht.

Het auteursrecht beschermt werken die, kort gezegd, een eigen oorspronkelijk karakter hebben en het persoonlijk stempel van de maker dragen. De slogan “Kip, het meest veelzijdige stukje vlees, kip” is tezamen met de bijbehorende tune naar alle waarschijnlijkheid auteursrechtelijk beschermd. Dat betekent dat de rechthebbende, laten we even aannemen de vleessector, kan optreden tegen gebruik ervan zonder haar toestemming, tenzij Wakker Dier zich op een uitzondering kan beroepen. Eén van de uitzonderingen is de zogenaamde parodie-exceptie.  Deze komt er met zoveel woorden op neer dat het gebruik als parodie is toegestaan, mits dit in het maatschappelijk verkeer geoorloofd is.

De eerste vraag is of de campagne van Wakker Dier wel als een parodie kwalificeert. In de rechtspraak is al eens bepaald dat het leveren van maatschappijkritiek niet als een parodie kan worden opgevat. Een aardige drempel voor Wakker Dier om te nemen – haar campagne zou goed als maatschappijkritiek kunnen worden opgevat.

Gesteld dat het wel om een parodie gaat, is de volgende vraag of de parodie geoorloofd in het maatschappelijk verkeer geoorloofd is. Hierbij spelen gezichtspunten als een humoristische bedoeling, concurrentiemotieven en gevaar voor verwarring onder meer een rol. Ook hier sluit ik niet uit dat Wakker Dier er misschien niet mee wegkomt. Wakker Dier zal geen directe concurrentiemotieven hebben, maar gesteld zou wel kunnen worden dat de parodie afbreuk doet aan de normale exploitatie door de vleessector.

Komt Wakker Dier dan nog een ander argument toe? Mogelijk wel. In bepaalde gevallen dient het auteursrecht te wijken voor de vrijheid van meningsuiting. Getoetst dient te worden of de campagne van Wakker Dier door de beugel kan op grond van 10 lid 2 EVRM. Hier spelen belangen als proportionaliteit een rol. Waar Wakker Dier het nog wel eens lastig zou kunnen krijgen, is dat ze niet alleen de slogan (grotendeels) overneemt, maar ook de onderliggende tune. In het kader van de proportionaliteit, zou je kunnen stellen dat ook het overnemen van die tune niet nodig/noodzakelijk is om de – kennelijke – mishandeling van de kip aan de kaak te stellen.

Tot slot nog kort het volgende. Indien de vleessector de slogan (al dan niet met tune) als merk heeft gedeponeerd, komt de vleessector in principe ook een vordering op grond van het merkenrecht toe. Weliswaar bevat de merkenwetgeving geen parodie-uitzondering, maar in de rechtspraak zijn wel gevallen bekend van een toegestane parodie. Naar mijn smaak zal die uitkomst echter niet wezenlijk verschillen ten opzichte van die op grond van het auteursrecht.

Ik hou het er voorlopig dus nog even op dat kip veelzijdig is!