De Eerste Kamer heeft dinsdag ingestemd met de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Deze zogenaamde ‘aftapwet’ geeft de inlichtingendiensten meer mogelijkheden om meer soorten gegevens grootschalig te onderscheppen en gaat per 1 januari 2018 in werking.
Wiv
Een van de grootste wijzigingen in de nieuwe wet zijn de ruimere aftapbevoegdheden voor de geheime diensten AIVD en de MIVD. Die mogen nu alleen individuele internetverbindingen aftappen, maar straks mogen ze ook op grotere schaal internetverkeer aftappen. De in bulk verzamelde data kan volgens de Wiv ook met bondgenoten worden gedeeld, zelfs wanneer die nog niet door de AIVD is ingezien. Die data moet dan wel rechtmatig verzameld zijn, zei Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) dinsdag tegen de Eerste Kamer. Ook kan er per land en geval beslist worden om de data al dan niet te delen. Minister Plasterk bevestigde ook dat de nieuwe wet het toestaat om anonieme bronnen van journalisten te achterhalen. Daarbij is wel toetsing van de rechter nodig, naast instemming van de toetsingscommissie.
Ook wat betreft hacken worden de bevoegdheden uitgebreid. Nu mogen die geheime diensten je al hacken, als wordt vermoed dat je je met duistere zaken bezighoudt, door middel van gesprekken teruglezen, documenten ontfutselen en microfoons afluisteren. Met de Wiv kan je zelfs al gehackt worden als jij zelf niet in het vizier van de inlichtingendiensten bent, maar iemand die jij kent wel op de radar staat van de AIVD of MIVD. De gedachte is dat ’targets’ van de inlichtingendiensten vaak zo goed bezig zijn met hun digitale beveiliging, dat ze niet te hacken zijn. Een vriend of familielid is dan makkelijker te kraken, waarna de sprong naar het doelwit kan worden gemaakt.
Meer informatie
De geheime diensten mogen al werken met informanten. Dat zijn tipgevers die de AIVD of MIVD vrijwillig voorzien van informatie. In de Wiv wordt dit begrip verder uitgewerkt en staat dat die informanten ook bedrijven die ‘realtime’ toegang geven tot informatie kunnen zijn. De vraag is welke bedrijven de geheime dienst vrijwillig toegang geven. Privacy-activisten zijn bezorgd. “Ik denk dat mensen nog onvoldoende inschatten wat de gevolgen hiervan kunnen zijn”, zegt David Korteweg van Bits of Freedom in gesprek met NOS.nl. “Voor bedrijven zou het namelijk voordeliger kunnen zijn om de geheime dienst vrijwillig informatie te geven”.
Kritiek
Hoewel vanuit de politiek relatief weinig weerstand was tegen de Wiv, is die er vanuit de maatschappij des te meer. Burgerrechtenorganisaties, de Raad voor de Rechtspraak, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en de Raad van State hebben zich allemaal kritisch uitgelaten over de aftapwet. Er lijkt zelfs een rechtszaak op komst tegen de Wiv. Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA), stelt dat de nieuwe Wiv in strijd is met het Europees recht en dat de rechten van burgers hierdoor worden geschonden. Onder meer de Nederlandse Vereniging van Journalisten, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten, het Nederlandse Juristencomité voor de Mensenrechten en Privacy First hebben hun steun aan de zaak toegezegd, dus wordt wellicht nog vervolgd!
