Heeft de (schuldsanderings)bewindvoerder onder de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) een wettelijke grondslag voor het verwerken van medische persoonsgegevens van betrokkenen waarop de schuldsaneringsregeling van toepassing is verklaard? Deze vraag beantwoordt de rechtbank Overijssel in een uitspraak van 17 december 2019 (gepubliceerd op 18 maart 2020).
Feiten
Op 26 maart 2019 is de schuldsaneringsregeling op een betrokkene van toepassing verklaard. Daarbij is ook een bewindvoerder benoemd. Bewind is een maatregel om iemand te beschermen die niet goed voor zijn geldzaken en zijn bezit kan zorgen. De persoon van wie het bezit onder bewind staat, heet de betrokkene. De betrokkene mag bijvoorbeeld niet alleen beslissen over zijn geld, auto en woning.
Binnen elke maanden verliep de relatie kennelijk niet zonder slag of stoten en heeft de betrokkene de rechtbank verzocht haar bewindvoerder te ontslaan en een bewindvoerder van een ander kantoor te benoemen. Volgens de betrokkene is de reden daarvoor dat de bewindvoerder haar onder druk heeft gezet om haar medisch dossier aan te leveren ter onderbouwing van een verzoek tot vrijstelling van de sollicitatieplicht.
Standpunt betrokkene
Volgens de betrokkene mag een bewindvoerder, als niet-medicus, medische gegevens niet inzien, opslaan en verwerken. De klachtenfunctionaris van het kantoor van de bewindvoerder heeft de betrokkene erop gewezen dat de bewindvoerder kennis mag nemen van medische gegevens om een aanvraag voor vrijstelling van de sollicitatieplicht te onderbouwen. Volgens de betrokkene is dit echter onjuist. De betrokkene wijst onder andere naar de site van GGz Centraal. Daarop staat vermeld dat de bewindvoerder het medisch dossier niet mag inzien:
Als cliënten niet in staat zijn om hun belangen van materiële aard (bijvoorbeeld geldzaken) te behartigen dan kan de rechter een bewindvoerder benoemen. Deze is alleen bevoegd om over materiële zaken te beslissen, níet over de behandeling. Een bewindvoerder mag het medisch dossier niet inzien.
Ook verwijst de betrokkene naar de site van het bureau wsnp, waarop te lezen is dat post van geheimhouders (zoals een arts) niet mag worden geopend als de geheimhouding op de envelop is vermeld:
De bewindvoerder heeft in principe het recht om alle post van saniet te openen. Echter, hij moet wel stilstaan bij het feit dat het moet gaan om post die betrekking heeft op de de boedel of schuldeisers. Post van geheimhouders (zoals een arts, advocaat of notaris) mag niet worden geopend, maar dan moet de geheimhouding op de envelop zijn vermeld.
Dat is niet altijd het geval. In de praktijk betekent dit dat de bewindvoerder de envelop zal openen om vast te stellen of het inderdaad gaat om geprivilegieerde correspondentie tussen geheimhouder en gefailleerde, en niet om een rekening of een afspraak. Daarna moet de bewindvoerder de stukken meteen doorsturen naar de saniet en mogen er geen kopieën van worden gemaakt.
Standpunt bewindvoerder
De bewindvoerder heeft daarentegen verklaard dat zij de betrokkene er enkel op heeft gewezen dat indien zij zich voor vrijstelling van de sollicitatieplicht wenst te beroepen op medische problematiek, zij medische stukken dient over te leggen.
De betrokkene heeft de bewindvoerder vervolgens medegedeeld dat haar huisarts geen verklaring wil afgeven. De bewindvoerder haar daarom gewezen op een bericht van de artsenfederatie KNMG. Daarin staat dat als een arts weigert een geneeskundige verklaring af te geven, de patiënt aan zijn of haar arts kan vragen om een afschrift van het medisch dossier, waarin bepaalde belangrijke feiten over de gezondheidstoestand staan vermeld, toe te zenden aan de instantie die om de geneeskundige verklaring vraagt.
De betrokkene heeft de bewindvoerder vervolgens in een email gewezen op de mogelijkheid om zelf vragen te stellen aan haar huisarts. De bewindvoerder heeft haar echter medegedeeld dat dit niet de bedoeling is en dat het niet moeilijk is om de huisarts een zogenaamd huisartsenjournaal te laten verstrekken. Daarna heeft zij een klacht tegen de bewindvoerder ingediend.
Ten aanzien van het openen van post van de betrokkene heeft de bewindvoerder verklaard, dat ze alle post openmaakt, behalve als er bijvoorbeeld ‘medisch geheim’ of van raadsman aan cliënt op de enveloppen staat. De uitslag van het bevolkingsonderzoek en de DigiD zijn echter – om begrijpelijke redenen – in blanco enveloppen verstuurd.
Verwerken medische gegevens
Medische gegevens worden onder de AVG ook bijzondere persoonsgegevens genoemd. Voor de verwerking van bijzondere persoonsgegevens, zoals medische gegevens, geldt een strenger regime dan voor gewone persoonsgegevens. Deze gegevens zijn namelijk gevoeliger van aard.
De verwerking van bijzondere gegevens is verboden tenzij de AVG een uitzondering biedt. Zo bepaalt (art. 9 lid 2 sub f van) de AVG dat medische gegevens verwerkt mogen worden als dit noodzakelijk is voor de instelling, uitoefening of onderbouwing van een rechtsvordering of wanneer gerechten handelen in het kader van hun rechtsbevoegdheid.
Oordeel rechtbank
De rechtbank overweegt ten eerste dat een betrokkene in de schuldsanering een inspanningsplicht heeft om betaald werk te verrichten, zodat de schuldeisers kunnen worden terugbetaald. Indien een betrokkene van mening is dat hij of zij in verband met (tijdelijke) arbeidsongeschiktheid niet kan werken, kan hij/zij, via de bewindvoerder, een verzoek tot (tijdelijke) vrijstelling van de arbeids- dan wel sollicitatieplicht aan de rechter-commissaris doen. Ter onderbouwing van het verzoek om vrijstelling dienen medische gegevens te worden verstrekt.
De rechter-commissaris verwerkt bijzondere persoonsgegevens, zoals medische gegevens, in het kader van zijn rechtsbevoegdheid (artikel 9 lid 2 sub f AVG). De bewindvoerder verwerkt de bijzondere persoonsgegevens, omdat hij of zij het verzoek om vrijstelling van de arbeids- of sollicitatieplicht onderbouwd aan de rechter-commissaris moet aanbieden.
De bewindvoerder mag de bijzondere persoonsgegevens ook verwerken op grond van artikel 9 lid 2 sub f AVG. Echter niet “in het kader van zijn rechtsbevoegdheid”, maar omdat dit “noodzakelijkheid voor de onderbouwing van een rechtsvordering” is.
De rechter-commissaris, maar ook de bewindvoerder zijn dus bij het uitvoeren van hun taken gerechtigd bijzondere persoonsgegevens, zoals medische gegevens, te verwerken. De informatie op de website van GGz Centraal en bureau wsnp lijkt dan ook onjuist.
De rechtbank oordeelt dat het verzoek van de betrokkene tot ontslag van de bewindvoerder moet worden afgewezen.
