De vorm van een waterpijp is niet auteursrechtelijk beschermd, zo oordeelde de hoger beroepsrechter in Californië gisteren in een zaak tussen twee Amerikaanse aanbieders van waterpijpen. De vormgeving van de waterpijp is namelijk enkel functioneel bepaald en komt daarom niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking, zo oordeelt de Amerikaanse rechter.
Bron: Productie C bij de uitspraak, via wired.com.
Inhale had de vorm van zijn waterpijp – de zogeheten hookah – in gebruik sinds 2008 en vastgelegd bij het United States Copyright Office op 21 april 2011. Nog geen maand later dagvaardde Inhale haar concurrent Starbuzz Tobacco Inc. wegens inbreuk op haar auteursrechten op de vormgeving van het waterreservoir van de hookah. De rechter in eerste aanleg oordeelde dat het waterreservoir niet wordt beschermd door het auteursrecht, omdat deze functioneel bepaald is. De rechter in hoger beroep deelde deze mening:
“The shape of a container is not independent of the container’s utilitarian function—to hold the contents within its shape—because the shape accomplishes the function. The district court concluded that the shape of Inhale’s hookah water container is not copyrightable.”
Ook naar Nederlands recht zou Inhale waarschijnlijk een moeilijke zaak hebben gehad. In Nederland krijgt de maker van een werk automatisch (in juridische termen: van rechtswege) auteursrecht op het werk, mits dat werk voldoet aan de daarvoor gestelde criteria. Het is voor het verkrijgen van auteursrechtelijke bescherming niet nodig om het werk te registreren, of bijvoorbeeld gebruik te maken van het bekende ©-tekentje.
Om auteursrechtelijke bescherming te kunnen krijgen moet het werk in de eerste plaats überhaupt door het auteursrecht kunnen worden beschermd. Artikel 10 van de Auteurswet geeft aan wat als werk kan worden aangemerkt en dus mogelijk voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. Daarnaast moet het werk ‘een eigen oorspronkelijk karakter bezitten en het persoonlijk stempel van de maker dragen’. En in dit punt zal de moeilijkheid zitten voor Inhale.
Zoals de Amerikaanse rechter ook oordeelt, zal de vormgeving van het waterreservoir waarschijnlijk bepaald zijn op basis van functionele overwegingen en niet op creatieve inspiraties van Inhale. Er is dan geen sprake van een persoonlijk stempel van de maker. Daarnaast is het maar de vraag of de vormgeving van de hookah van Inhale oorspronkelijk is. Zoals Inhale zelf al aangeeft in haar dagvaarding bestaan waterpijpen al eeuwen:
“The general concept of a hookah has been in existence for centuries with original popularity tracing back to Turkey around the years 1623-1640 where they became an important part of coffee shop culture and the preferred way of smoking tobacco.”
De kans op ontlening aan een van deze eerdere ontwerpen is dan ook erg groot. Het waarschijnlijke gebrek aan een oorspronkelijk karakter en persoonlijk stempel van de maker zal voor een Nederlandse rechter dan ook grond zijn om te concluderen dat het waterreservoir niet auteursrechtelijk beschermd is.
Wanneer Starbuzz aan de haal gaat met de doodshoofdjes en andere versieringen – voor zover die origineel zijn – die kenmerkend zijn voor de Inhale hookah zou Inhale weer een poging kunnen wagen.
