Na het aanbieden van verzekeringen en een niet onomstreden notarisservice heeft HEMA een volgende innovatieve stap gezet: sinds vorige week kunnen we 3D printen bij de HEMA.
Over 3D printen wordt veel geschreven (o.a. op de SOLV blog) en veel gepraat. In de fashion industrie wordt volop met 3D printing geëxperimenteerd. Maar meestal wordt 3D printing nog beschouwd als toekomstmuziek. Dat is wat mij betreft niet langer terecht nu we massaal onze eigen ‘customized’ sieraden en telefoonhoesjes kunnen 3D printen bij de HEMA.
De HEMA is bovendien niet de eerste winkelketen die een 3D printservice aanbiedt aan het grote publiek. In Amerika kunnen consumenten al een tijdje 3D geprinte juwelen en andere ‘objecten’ bestellen bij warenhuis Neiman Marcus.
Waarom is 3D printing een juridisch relevante ontwikkeling?
3D printing leent zich bij uitstek voor het kopiëren van producten. Een 3D scanner kan een bestaand product, bijvoorbeeld een sieraad of een telefoonhoesje, scannen en converteren naar een digitaal 3D bestand. De 3D printer leest dat bestand en print het voorwerp uit. Het gescande bestand kan, net als muziekfiles, foto’s en video’s, via internet worden verspreid en gedeeld. Een belangrijke juridische vraag is dus: is er bescherming mogelijk tegen online sharing en 3D printing van beschermde ontwerpen?
Auteursrecht
Het maken van een 3D bestand van een auteursrechtelijk beschermd werk kan worden beschouwd als een verveelvoudiging (in een bepaald digitaal formaat) van het oorspronkelijke werk, net zoals een MP3 file een verveelvoudiging is van een muziekwerk, of een eBook een elektronische verveelvoudiging is van een boek. Het uploaden en verspreiden van digitale 3D scans is een openbaarmaking, net als het uploaden en verspreiden van films en muziek. Het uitprinten van een 3D model van een auteursrechtelijk beschermd werk is (uiteraard) een verveelvoudiging.
Thuiskopie exceptie
De Auteursrechtrichtlijn en de Auteurswet hebben als uitgangspunt dat auteursrechthebbenden moeten worden beschermd tegen ongeautoriseerd gebruik van hun werk door derden. Rechthebbenden beschikken over het uitsluitende recht (een verbodsrecht) om reproducties van hun werk toe te staan of te verbieden. Ten aanzien van het reproduceren van een werk voor privédoeleinden (thuiskopiëren) geeft de richtlijn lidstaten de keuze om een uitzondering in te voeren op het verbodsrecht van de auteur. Nederland heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt in artikel 16c e.v. Auteurswet.
De Nederlandse thuiskopieregeling maakt het mogelijk voor consumenten om legaal te downloaden van internet. Dat geldt in principe ook voor het downloaden en printen van 3D bestanden. Onlangs heeft de Advocaat Generaal van het Europese Hof van Justitie in de zaak ACI / Stichting de Thuiskopie echter geconcludeerd dat de thuiskopie-exceptie uit de richtlijn niet ziet op kopieën uit illegale bron. Het wachten is nu op het arrest van het Europese Hof van Justitie.
Merkenrecht, modellenrecht
Daarnaast spelen uiteraard ook intellectuele eigendomsrechten als het merkenrecht en het modellenrecht een rol. Kort gezegd kunnen de rechthebbenden van deze intellectuele eigendomsrechten echter alleen optreden tegen commercieel gebruik van hun merk en/of model en staan zij met lege handen als een consument voor eigen gebruik een merkproduct of model 3D print. Ook onduidelijk is in hoeverre intellectuele eigendomsrechthebbenden een beroep zouden kunnen doen op de wet oneerlijke handelspraktijken.
Is HEMA aansprakelijk voor inbreuken?
De HEMA is een professionele partij die een 3D printservice aan consumenten aanbiedt. Consumenten kunnen inbreukmakende producten via de HEMA laten 3D printen. Wordt de HEMA daarmee een professionele aanbieder van inbreukmakende 3D geprinte producten? Dat lijkt mij – gelet op de jurisprudentie over de aansprakelijkheid van internettussenpersonen – niet het geval. HEMA zal dan ook niet snel aansprakelijk kunnen worden gehouden wanneer consumenten via de HEMA 3D print service inbreukmakende producten printen. Eigenlijk net als bij de fotoservice of de ‘gecustomizede’ t-shirtjes het geval is.
De HEMA heeft aangekondigd dat zij op korte termijn ook andere producten wil gaan produceren door middel van 3D printing. Ik kijk er reikhalzend naar uit – net als naar mijn zojuist via de HEMA bestelde 3D geprinte iPhone hoesje…
