De huidige wet (Wiv), afkomstig uit het jaar 2002, regelt wat de inlichtingendiensten AIVD en MIVD wel en niet mogen in ons land. Volgens het kabinet voldoet de oude Wiv niet meer aangezien deze voor een groot deel gebaseerd is op het verzamelen van gegevens via de satelliet. In de daaropvolgende jaren is echter gebleken dat niet de satelliet, maar de kabel het communicatiemiddel bij uitstek werd. Vandaar dat volgens het kabinet een nieuwe wet nodig is om de AIVD en MIVD in staat te stellen hun taken goed uit te voeren.
Niet iedereen is even blij met dit nieuwe wetsvoorstel. Sterker nog, zowel experts, rechters, grote bedrijven en organisatie hebben op grote schaal hun ongenoegen geuit. Eind oktober gaf zelfs het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet, de Raad van State, aan dat er te weinig (onafhankelijk) toezicht is op de nieuwe bevoegdheden van de diensten. Met de komst van de nieuwe wet wordt het namelijk een stuk makkelijk voor de diensten om op grote schaal ongericht data te verzamelen. Ook biedt het wetsvoorstel de diensten expliciet de mogelijkheid om apparatuur van derden te hacken, om zich op die manier toegang te verschaffen tot apparatuur van concrete doelwitten.
Ook de Raad voor de Rechtspraak, de koepelorganisatie van rechters, vindt dat er te weinig toezicht op de inlichtingendiensten is. De toetsingscommissie, belast met het vooraf beoordelen van aftappingsverzoeken, dient namelijk de rechtmatigheid van het tappen te beoordelen, maar krijgt hiervoor geen toegang tot de verkregen informatie. De Raad voor de Rechtspraak vraagt zich dan ook terecht af of een dergelijke toetsing wel kan plaatsvinden zonder dat de commissie weet waar het over gaat.
Als kers op de taart, heeft vandaag ook onze toezichthoudende Autoriteit Persoonsgegevens (AP) zich gemengd in de discussie. In een brief naar de Tweede Kamer en de ministers van Binnenlandse Zaken, Defensie en Veiligheid en Justitie, laat zij weten dat de vergaande aftapbevoegdheid onvoldoende onderbouwd is en dat het toezicht niet goed genoeg geregeld is. Daarmee is het voorstel volgens de AP in strijd met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Collega Nina Lodder gaat hier in haar blog dieper op in.
Ook vanuit het bedrijfsleven is veel kritiek gekomen. Microsoft heeft aangegeven tegen het grootschalig en ongericht inzamelen van data te zijn. Zo liet Jochem de Groot, public affaires-man bij Microsoft aan RTL Z weten: “Het wetsvoorstel raakt de kern van wat voor ons belangrijk is: vertrouwen in technologie. Zonder dat vertrouwen kan er geen gebruik gemaakt worden van onze diensten. Er is altijd een balans tussen privacy en de mogelijkheid van een overheid om aan opsporing te doen. Die balans is bij deze nieuwe wet weg. Er zijn te weinig waarborgen om privacy te garanderen.” Ook KPN wil meer duidelijkheid over de wet en dan vooral wanneer en in hoeverre zij medewerking moeten verlenen aan dergelijke verzoeken van de diensten. “De zorgplicht die wij in dit kader voor onze klanten hebben staat onder druk”, aldus KPN.
Het wetsvoorstel zal hoogstwaarschijnlijk niet meer voor de aankomende verkiezingen behandeld gaan worden, dus hier later meer over.
