Het lijkt een droom – of misschien wel nachtmerrie – uit een verre toekomst: computers die zelf na kunnen denken en een eigen wil hebben. Ondanks dat ik er zelf heilig van overtuigd ben dat rekenkracht van computers op een bepaald punt in de historie van ons bestaan de menselijke rekenkracht zal overstuigen, merk ik in mijn omgeving dat veel mensen sceptisch zijn hierover. “Het kan toch niet zo zijn dat miljoenen jaren van evolutie, waarin we van primitieve holbewoners – en nogmaals miljarden jaren daarvoor zelfs eencelligen – tot de alwetende homo sapiens zijn verworden, en dat nota bene een door de mens zelf ontwikkeld systeem onze intelligentie gaat overstijgen?”, hoor ik dan vaak. Maar misschien is het juist wel een vraag die onze beperkte rekencapaciteit bevestigt: dat wij het ons niet voor kunnen stellen, impliceert immers niet dat het daarom geen reëel toekomstscenario is.
Fijn vind ik het dan dat mijn gelijk steeds meer gestalte begint te krijgen. In een zeer interessant artikel in het tijdschrift Nature (wat een nogal een ironische naam is, aangezien het artikel juist het tegenovergestelde van nature betreft), wordt een systeem beschreven dat kort gezegd kan leren van zijn eigen data. Normaal gesproken is het zo dat een computer data opslaat (in de welbekende ‘eentjes en nulletjes’) en deze op commando opvraagt. Als je een foto opslaat op je computer, kan je computer deze foto dus, precies zoals je hem hebt opgeslagen, opvragen. Het menselijke brein werkt vanzelfsprekend anders: we kunnen dingen onthouden, maar door bepaalde remmen in je hersenen, is het vaak de vraag óf je hetgeen opgeslagen is (lees: hetgeen je ervaren hebt met je zintuigen) überhaupt op kunt vragen en zo ja, of hetgeen je opvraagt wel dezelfde gestalte heeft als deze had op het moment dat het werd opgeslagen. Zouden onze hersenen in dat opzicht net als computers werken (waarbij de naam van Stephen Wiltshire direct door mijn hoofd spook – de man die uit zijn hoofd panorama’s tekent van steden aan de hand van puur en alleen zijn geheugen), dan kan dat voor problemen zorgen: mensen zonder remmen in hun hersenen lijden vaak aan psychologische aandoeningen, aangezien deze remmen er zorg voor dragen dat we niet overprikkeld raken van hetgeen we ervaren.
Een ander verschil tussen het menselijke brein en het computerbrein is dat het menselijke brein – in tegenstelling tot het computerbrein – in staat is om te leren. Computers kunnen echter op de korte termijn ook gaan leren. Zo hebben de uitvinders van het computermodel ‘DNC’ (differential neural computer), een systeem in kaart gebracht dat – net als ‘gewone’ computers – zijn brein kan gebruiken om complexe datastructuren op te roepen en te bewerken. Echter, net als bij een menselijk brein dat bestaat uit een zenuwnetwerk, kan het ook leren uit de data zelf. Wat brengt dit met zich mee? Volgens de onderzoekers kan DNC op een natuurlijke wijze en in gewone taal vragen beantwoorden met een soort menselijke rede en gevolgtrekking. Zo kan DNC de kortste ‘routes’ vinden tussen punten op willekeurig gegenereerde diagrammen, hieruit leren, en deze vervolgens algemeen toepassen op specifieke diagrammen, zoals transportnetwerken en stambomen (zie ook vooral de filmpjes bij het artikel ter opheldering). Ook kan DNC bijvoorbeeld leren om complexe puzzels op te lossen.
De ontwikkeling van DNC maakt bijvoorbeeld de komst van cyberrechtspraak dichterbij. Zo kan ik me voorstellen dat in de toekomst, bijvoorbeeld in strafzaken, gebruik zal worden gemaakt van databases waarin feiten worden verzameld over personen en waar, naar aanleiding van in een elektronisch dossier ingevulde gegevens over een bepaalde zaak (was sprake van schuld/moord, is de verdachte in het verleden vaker in aanraking geweest met justitie?) vonnissen kunnen worden gewezen. Door middel van het ‘leren’ van andere zaken, zelfs al zouden deze aanzienlijk verschillen met de betreffende zaak waarover recht gesproken dient te worden, zou recht gesproken kunnen worden door een supercomputer, met als voordeel dat recht steeds uniformer kan worden, wat vanzelfsprekend een betere rechtszekerheid biedt. Ondanks dat een supercomputer als rechter misschien een beetje eng klinkt (want wat gebeurt er bijvoorbeeld als deze computer wordt gehackt, en is ‘menselijkheid’ niet een eigenschap die rechters moeten bezitten?), kan dit rechtspraak in de toekomst dus daadwerkelijk eerlijker maken. En dat is uiteraard erg goed nieuws! Tegelijkertijd besef ik me ook wel dat ik niet te veel niet te veel verliefd moet worden op dit idee. Maar goed, voor nu is het in ieder geval een interessante ontwikkeling. Laten we hopen dat de computer op de computer termijn zal worden gebouwd en toegepast en dat de toepassing ervan tot goede dingen zal leiden..
Bron: nature.com
