Spelletjes zijn van alle tijden en bestemd voor jong en oud. Buitenspelen, bordspellen, virtuele spellen, kaartspellen; iedereen heeft zich er in meer of mindere mate aan gewaagd. Eerder blogden we al over problemen die uit een populair virtueel spel rijzen, maar ook een gewone kruiswoordpuzzel kan de nodige – juridische – reuring veroorzaken. In het Neues Museum te Neurenberg heeft een 91-jarige vrouw een kunstwerk beklad dat zij aanzag voor een kruiswoordpuzzel. Helemaal onbegrijpelijk is haar daad niet. Het kunstwerk in kwestie is een collage waarin een afbeelding van een kruiswoordpuzzel is opgenomen met daarnaast de imperatieve woorden ‘Insert words’. De vrouw vatte de tekst iets te letterlijk op en begon zowaar met het oplossen van de puzzel.
Hoewel er geen sprake was van een opzettelijke vernieling heeft het museum aangifte gedaan tegen de vrouw teneinde de schade op haar te verhalen. De vrouw speelt echter graag het juridische ‘spelletje’ mee. Zo zou er helemaal geen sprake zijn van schade omdat het voorheen onbekende kunstwerk door alle publiciteit juist in waarde is gestegen. Bovendien heeft zij een nieuw auteursrechtelijk beschermd werk gecreëerd met het invullen van de puzzel, aldus haar advocaat. Herstel van het kunstwerk zou daarmee inbreuk maken op haar auteursrecht.
Hoewel de auteursrechtrichtlijn Europees is geïmplementeerd, verschilt het wettelijk systeem van het auteursrecht van lidstaten van de Europese Unie enigszins. Zo zijn auteursrechten in Duitsland – anders dan in Nederland – niet overdraagbaar en kan alleen de auteur zelf als maker worden aangemerkt en niet bijvoorbeeld de werkgever. De beschermingsdrempel voor beeldende kunst is in Duitsland zeer laag; ook triviale werken (“kleine Münze”) komen voor bescherming in aanmerking. Hoe zit dat eigenlijk conform Nederlandse wetgeving?
Een bewerking van een beschermd werk kan als zelfstandig werk beschermd worden, onverminderd het auteursrecht op het oorspronkelijke werk. De bewerking moet dan wel een eigen, oorspronkelijk karakter hebben en de persoonlijke stempel van de maker dragen. Op het resultaat van de bewerking rust dan een dubbel auteursrecht; dat van de maker van het oorspronkelijke werk en dat van de maker van de bewerking. Het is echter maar de vraag of met het invullen van een aantal letters aan deze toets is voldaan. Het ‘nieuwe’ werk is – op de ingevulde letters na – geheel ontleend aan het beschermde werk en het invullen van antwoorden getuigt daarnaast van weinig creatieve keuzes. Binnen het kader ‘Engelse woord voor muur’ met 4 lege vakjes, kun je weinig anders dan ‘wall’ invullen, tenzij je het zou benaderen vanuit artistiek/filosofisch perspectief en er een heel ander woord invult om juist iets te prikkelen. Maar dan kom je in een hele andere discussie terecht. Daarnaast zou het onwenselijk zijn als enkele banale en triviale toevoegingen een eigen auteursrecht op een bestaand werk zouden creëren. Geen museum zou meer veilig zijn tegen bezoekers met een pen of een stift. Heeft het verweer naar alle waarschijnlijkheid kans van slagen? ‘Ontkenning’, 3 letters.
Het is aannemelijker dat hier gesproken moet worden van een wijziging of verminking van het werk. De wet geeft enkele morele rechten aan de maker, waarmee hij zich kan verzetten tegen bijvoorbeeld verminking of wijziging van zijn werk. In tegenstelling tot bij geschillen over de kwaliteit van een reproductie, zal bij de aantasting van een authentiek kunstvoorwerp waarvan er slechts één bestaat, inbreuk op de morele rechten van de maker redelijk snel worden aangenomen.
Deze blog is mede geschreven door Abel Ranzijn.
